Page Text
________________
प्रम
कम ॥२६७॥
१२४ अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[देवकाण्डः-२ १निष्ठीवसम्पाद् अनम्बुनः अम्बुनः करणम् अम्बू- चासावभियोगश्च मिथ्याभियोगः, असत्याक्षपः। अभ्याख्या कृतम् । 'च्चौ-'७।४।२६ ॥ इति दीर्घः । थूदिति करणं थूत्कारः, अभ्याख्यानम्। अभिपूर्वः 'ख्या प्रकथने'(अ.प.अ.), अस्माद् तेन सह वर्तमानं सथूत्कारम् । एकं थूत्कृतसहितवचसः ॥ ल्युट। "अध्ययनत्वराभियोगः, स च दाम्भप्रयुक्तोऽभ्या
निरस्तं त्वरयोदितम् । ख्यानम्"[]इति सुभूतिवचनमनागमम्, वाक्यप्रक्रमनिबन्धात्।
एकमसद्दोषारोपस्य ॥ १ निरस्यते स्मेति निरस्तम्। निपूर्वाद् ‘असु क्षेपणे'
सङ्गतं हृदयङ्गमम् ॥२६८॥ (दि.प.से.)अस्मात् क्तः। त्वरया उदितं त्वरयोदितम् । एकं त्वरोक्तवचनस्य॥
१ सङ्गच्छते स्म सङ्गतम्। सम्पूर्वः 'गम्लु गतौ' आमेडितं द्विस्त्रिरुक्तम्
(भ्वा.प.अ.), कर्तरि क्तः, 'अनुदात्तोपदेश-'६।४।३७॥ इति
न्लोपः । २ हृदयं गच्छति हृदयङ्गमम् । 'गमश्च'३२४७॥ ४० १ आनेड्यते स्म आमेडितम् । 'मेड म्लेई इति खच् अरुर्द्विषत्-'६।३।६७॥ इति मुम् । द्वे मन:१० उन्मादे'(भ्वा.प.से.), 'निष्ठा'३।२।१०२ ॥, 'आर्धधातुकस्ये-' प्रियवचनस्य ॥२६८॥
७२।३५॥ इतीट् । द्वौ वारौ, त्रीन् वारान् वा उक्तं द्विस्त्रिरुक्तम् । 'द्वित्रिचतुर्थ्यः सुच्' ५।४।१८॥ इति सुच् । एकं द्विवारत्रिवारोक्तवचनस्य ॥
१ पृणाति पूरयति परं कोपेनेति परुषम् । 'प पालनपूरणयोः'(जु.प.से.), 'वृहिनिकलिवदित्रपिपूरिभ्य उपन्'
(उणा-५१५)इत्युषन् । २ निशिते तीक्ष्णे तिष्ठति निष्ठुरम् । १ अनर्थकं समुदायार्थस्य वचनम् अबद्धम्। यथा- निपूर्वः 'ष्ठा गतिनिवृत्तौ'(अ.प.अ.), 'मद्गुरादयश्च'(उणा-४१) "जरद्गवः कम्बलपादुकाभ्यां द्वारि स्थितो गायति मङ्गलानि। इति कुरच्, कित्त्वाद् 'आतो लोप इटि च'६।४।६४॥ इत्यातं ब्राह्मणी पृच्छति पुत्रकामा राजन्नुमायां लशुनस्य कोऽर्थ ? लोपः, 'उपसर्गात् सुनोतिसुवतिस्यतिस्तोभति-'८३६५॥ इत्या॥१॥" इत्यत्र समुदायेन एकार्थो नास्ति । अबद्धं, 'बन्ध दिना षत्वम् । ३ रूक्षयति रूक्षम् । 'रूक्ष वाक्पारुष्य (चु.-- ५० बन्धने '(त्र्या.प.अ.), क्तः, 'अनिदिताम्-'६४।२४॥ इति उ.से.), अच्। ४ विक्रुश्यते विक्रुष्टम्। 'क्रुश आह्वाने रोदने न्लोपः, 'झषस्तथो:'८।२४०॥ इति धत्वम, नसमासः। च'(भ्वा.प.अ.), निष्ठा। निकृष्टमपि। चत्वारि कठिनवचनस्य ॥ निर्गतोऽर्थो यस्मात्, तद् निरर्थकम् । 'उर:प्रभृतिभ्यः कप्'
अथ घोषणा। ५।४।१५१॥ इति कप्समासान्तः । 'अबध्यम्' इति यकारोपधमपि । “अबध्यमवधाहे स्यादनर्थकवचस्यपि"[अनेकार्थ
१ घोषणं घोषणा। 'घुष स्तुतौ ( ), घुषेय॑न्ताद्, ३।४६९, मेदिनी, यान्तवर्गः, थो-७१] इति कोषदर्शनात् । एक 'ण्यासश्रन्थ-३।३।१०७॥ इति युच् । २ उच्चस्तारं यथा स्यात् निरर्थकवचनस्य ॥२६७॥
तथा घोषणं उच्चैर्युष्टम् । 'घुष स्तुतौ '( ),भावे क्तः, 'घुषिपृष्ठमांसादनं तद् यत् परोक्षे दोषकीर्तनम् । रविशब्देन'७।२।२३॥ इतीडभावः । द्वे बहुजनज्ञापनार्थ१ परोक्षेऽप्रत्यक्षे परदोषाणां कीर्तनं कथनं यत्, तत् ।
मुद्घोषणस्य ॥ पृष्ठमांसादनम् । पृष्ठमांसस्यादनमिव पृष्ठमांसादनम् । एकं ___ वर्णनेडा स्तवः स्तोत्रं स्तुतिर्नुतिः ॥२६९॥ ६० परोक्षे दोषकथनस्य ॥
श्रुघा प्रशंसार्थवादः ३० मिथ्याऽभियोगोऽभ्याख्यानम्
१ वर्णनं वर्णना । 'वर्ण वर्णक्रियागुणविस्तारेषु' १ शतं द्रव्यं मे धारयसीत्यादिरभियोगः, मिथ्या (चु.उ.से.), 'ण्यासश्रन्थ-'३।३।१०७॥ इति युच् । २ ईडनं १. 'थूत्कारेण' इति ४प्रतेष्टिप्पणी ॥ २. '-वचसः' इति३॥ ३. तुलनीयोऽमरकोषः १।६।१३॥ ४. 'प्रेढ म्लेढ-' इतिर, 'प्रेड म्लेट-' इति स्वामी, 'नेट ब्रेड म्लेट-' इति सायणः, वस्तुतः काशकृत्स्नसम्मतोऽयं धातुपाठः, द्र. क्षीरतरङ्गिणीटिप्पणी-२, पृ.५४॥ ५. '-स्येट्' इति२॥ ६. उणादिगणे तु 'पृनहिकलिभ्य उषच्' इति दृश्यते ॥ ७. 'पारुष्ये' इति क्षीरतरङ्गिण्यादौ ॥ ८. '-श्यति' इति२॥ ९. क्षीरतरङ्गिण्यादौ 'घुषिर् विशब्दने' इति दृश्यते ॥
२०
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |