Page Text
________________
९५
२०९-२१०]
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता शराग्निभ्यामग्रे भूः, तेन शरभूः, अग्निभूः । "पुरा किल १ कुष्णाति कूष्माण्डः । 'कुष 'निष्कोषणे' तारकोपप्लुतदेवर क्षार्थं शिवेनाग्निरूपं स्वबीजमग्निमुखे (व्या.प.से.), 'पिचण्डैरण्ड-'(है मोणा-१७६) इत्यादिना क्षिप्तम्, तेनापि कृत्तिकासु क्षिप्तम्, ताश्च दैवात् गर्भसत्रपाः निपातनात् साधुः, ततः स्वार्थे कन् [कुष्माण्डकः ], तत्र। शरवनं(--णं) प्रविश्य प्रसूताः, तेनाग्निभूः''[टीकासर्वस्वम्
२ केल्या किलति क्रीडति केलिकिलः । 'किल श्वैत्य- ३० ११॥३९॥] इति सर्वानन्दः । कौमुद्यां तु-"तारकभीतदेवर
क्रीडनयो: '(तु.प.से.), 'इगुपध-'३।१।१३५ ॥ इति कः। द्वे क्षाक्षमपुत्रोत्पादाय देव्यां बीजमुत्सिसृष रौद्रो गौरीगर्भजा
महादेवस्य कूष्माण्डनाम्नो गणस्य ॥ तत्वदपत्यादतिबलाद् देवा भीरव इत्यग्निना ज्ञापितो भूमौ रेतोऽक्षिपत्, देवीशापात् स गर्भोऽग्नावेवाऽभूत्, स च तं
नन्दीशे तण्डुनन्दिनौ ॥२१०॥ गर्भखिन्नो गङ्गायामक्षिपत्, सा च शरवने कुमारमसूत, स
१ नन्दति नन्दिः । 'टुणदि समृद्धौ'(भ्वा.प.से.), १० च कृत्तिकाभिर्नीत्वा पालित इति, ततोऽयमग्निभवत्वाद् 'इन् सर्वधातुभ्यः '(उणा-५५७)इतीन् । नन्दिश्चासौ ईशश्च
अग्निभूः''["]इत्युक्तम् । यौगिकत्वात् शरजन्मा, अग्निजन्मा नन्दीशः, तत्र । २ तनोति नृत्यं तण्डुः । 'तनु विस्तारे' इत्यादयः । एकविशंतिः स्वामिकार्तिकेयस्य। शेषश्चात्र- (तना.उ.से.), "तनिमनिकणिभ्यो ड्:(हैमोणा-७६५)इति डुः । "स्कन्दे तु किरवारकः, सिद्धिसेनो वैजयन्तों बालचर्यो
३ अवश्यं नन्दति नन्दी । 'टुणदि समृद्धौ' (भ्वा.प.से.), दिगम्बर: ''[ शेषनाममाला २।६३ ॥ ॥२०९॥
आवश्यके णिनिः । नन्दिनौ, नन्दिनः इत्यादि। त्रीणि भृङ्गी भृङ्गिरिटि ङ्गिरीटि ड्यस्थिविग्रहः। महादेवस्य नन्दिनाम्नो गणस्य । गणा अन्येऽप्यत्र, यद् ४० १ भृङ्गाः षिङ्गाः क्रीडापात्रत्वात् सन्त्यस्य भृङ्गी।
व्याडि:'अत इनिठनौ'५ ।२।११५ ॥ इतीनिः । भृङ्गिणौ, भृङ्गिणः
"महाकालः पुनर्बाणों लूनबाहुर्वृषाणकः । इत्यादिरूपाणि । २ भ्रमन् गिरावटति भृङ्गिरिटिः, पृषोदरा
वीरभद्रस्तु धीरौजा हेरकस्तु कृतालकः ॥१॥ दित्वात्। ३ एवं भृङ्गिरीटिः अपि। ४-५ नाड्यस्थिभ्यामग्रे
अथ चण्डो महाचण्ड: शशाण्डी कङ्कणप्रियः । २० विग्रहः, तेन नाडीशेषो विग्रहोऽस्य नाडीविग्रहः, अस्थिशेषो मज्जनोन्मज्जनौ छागच्छागमे षौ महाघसः ॥२॥ विग्रहोऽस्य अस्थिविग्रहः, अन्धकासुरो हि रौद्रेण वर्ष- महाकपाल आलापः सन्तापनविलापनौ । सहस्राणि शूलपोतो धृतः नाड्यस्थिशरीरशेषश्च दासत्वं" महाकपाल ऐलोज: शङ्ख कर्णः खरस्तपः ॥३॥ प्रपन्नो मुक्तः भृङ्गीगणोऽभूत् इति हि प्रसिद्धिः । पञ्च
उल्कामाली महाजम्भः श्वेतपादः खराण्डकः । महादेवस्य भृङ्गीनामा गणस्य । शेषश्चात्र-"चर्मी "[शेष
गोपालो ग्रामणीमालुघण्टाकर्णकरन्धमौ ॥४॥ नाममाला २।६४ ॥] ॥
कपाली जुम्भको लिम्पः स्थूलः कर्णविकर्णको। ५० कूष्माण्डके केलिकिलः
लम्बकर्णो महाशीर्षो५ हस्तिकर्ण प्रमर्दकः ॥५॥
१. 'दैवान्तर्गर्भ-' इति३ ।। २. 'शरं वनं' इति१.२॥ ३. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, स्वर्गवर्गः, धो-३४, पृ.५४॥ सर्वानन्दकृतटोकासर्वस्वे "पुरा किल तारकोपप्लुतानां देवानां रक्षणाय शिवेन स्वकं दहनरूपं बीजं वह्निमुखे संभृतम् । तेनापि तत् कृत्तिकासु सञ्चारितम् । ताश्च देवागतगर्भभरसत्रपाः शरवणं प्रविश्य प्रसूताः । तेनाग्निभूरित्याख्या तस्य ।" इति दृश्यते, भा-१, १।१३९॥, पृ.३० ॥ ४. 'सा वरवने' इति१॥ ५. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, स्वर्गवर्गः, शो-३४, पृ.५५ ॥ तत्र 'तारकभीत-' इत्यस्य स्थाने 'तारकजित-' इति, '-गर्भजातत्वद ' इत्यस्य स्थाने 'गर्भजात्तद-' इति च दृश्यते ॥ ६. 'करवीरकः' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ ७. 'बैलवतो' इति१ ।। ८. '-रिटेरपि' इति१ ॥ ९. '-प्रेतः' इति३॥ १०. 'दाशत्वं' इति३ ॥ ११. इतोऽग्रे १प्रतौ ‘एवं' इति दृश्यते ॥ १२. 'वर्मी' इति३, 'चमी' इति४॥ १३. 'नि:को-' इति३ ।। १४. 'कण्' इति३॥ १५. 'शैत्य-' इति२.३.४, 'श्वेत्येव' इत्येव सायणः, मा, धातुवृत्तिः, तुदादिः, धातुसं-६०, पृ.४७३ ॥ १६. 'नन्दयति' इति३ ।। १७. 'इन्' इत्येव ३॥ १८. 'पुनर्बाणौ' इति३॥ १९-१. 'धीराजो हेरुकस्तु' इति, १९-२. 'आलानः' इति, १९-३. '-कपोल' इति, १९-४. '-कर्णः' इति च स्वोपज्ञवृत्तौ २।२१० ॥, पृ.५१ ॥ २०. 'कृतो-' इति२ ॥ २१. 'एलौजः' इति३ ॥ २२. 'उल्क-' इति३ ॥ २३.-धसौ' इति२ ॥ २४. 'कर्णपाली' इति३ ॥ २५. 'स्थूलकर्ण-' इति३ ॥ २६. "-शीर्षों' इति१॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |