Page Text
________________
१०
२०
१९८-२०१]
तस्यान्तकः । कामध्वंसी, यमजित्, अन्धकारिः, दक्षाध्वरध्वंसकः इत्यादयः । सप्तसप्तिर्महादेवस्य । शेषश्चात्र"शङ्करे नन्दिवर्धनः ॥ बहुरूपः सुप्रसादो मिहिराणोऽपराजितः । कङ्कटीको गुह्यगुरुर्भगनेत्रान्तकः खरुः 112 11 परिणाहो दशबाहुः सुभगोऽ नेकलोचनः । गोपाली वरवृद्धोऽहिपर्यङ्कः पांशुचन्दनः ॥९॥ कूटकृन्मन्दरमणिर्नवशक्तिर्महाम्बुक: । "कोणवादी शैलधन्वा विशालाक्षीऽक्षतस्वनः ॥१०॥ उन्मत्तवेषः शबर: सिताङ्गो धर्मवाहनः । महाकान्तो वह्निनेत्रः स्त्रीदेहाद्ध नृवेष्टनः ॥११॥ महानादी निरोधारो भूरिरेकादशोत्तमः । जोटी "झोटीङ्गोऽर्धकूट समिरों" धूम्रयोगिनी ॥ १२ ॥ उलन्दो जयतः कालो जटाधरदशाव्ययौ । सन्ध्यानाटी रेरिहाण: शङ्कुच कपिलाञ्जनः ॥१३॥ जगद्रोणिरर्द्धकालो दिशांप्रियतमोऽतः । जगत्स्रष्टा कटाटङ्कः कटप्रूहीरहत्करीः ॥१४॥" [शेषनाममाला २२४१-४८ ।।] ॥
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
६-२
कपर्दोऽस्य जटाजूटः
१ अस्य शंभो:, जटाजूटो जटाबन्धः, 'पर्व पूरणे' (भ्वा.प.से.) संपदादित्वात् क्विप् रापः ६ १४ १२१ ॥ इति वकारलोपः कस्य गङ्गाजलस्य पूरणेन दापयति शुद्धयतीतिकपर्दः । दैप् शोधने' (भ्वा.प.अ.), 'सुपि ३ ॥२२४॥ इति योगविभागात् कः । " ( कस्य गङ्गाजलस्य पूरः) पूरणमिदं दापयति शुद्ध्यति, पृषोदरादित्वादूकारस्याकारः " [ ]इति
Jain Education International
4
८९
१४
त्वन्यः । के शिरसि पर्दति शब्दायते वा । "कं शिरः पिपर्ति वो कपर्द औणादिको दप्रत्यर्य: [ अम. क्षीर. १ । १ । ३५ ॥ ] इति तु स्वामी । जटानां जूटो रचनाविशेषो बन्ध इति यावत् । शिवजटाबन्धनस्यैकम् ॥
खद्वाङ्गस्तु सुखंसुणः ॥ २०० ॥ ३०
१७.
१ खट्वाया अङ्गमिव सरलत्वेन ईषा सदृशत्वात् [ खट्वाङ्गः ], पुंस्ययम् । क्लीबेऽपि व्याडि : - "खट्वाङ्गं शिवपांशुलम् "[]इति । २ सुष्ठु खं सुखं सुनोति संबध्नाति सुखंसुणः । 'भ्रूण - ' ( है मोणा - १८६ ) इत्यादिना णान्तो निपात्यते । महादेवस्य खट्वाङ्गनामायुधविशेषस्य द्वे ॥ २०० ॥ पिनाकं स्यादाजगवमजकावं च तद्धनुः ।
4
९. इतोऽग्रे ३प्रतौ यमध्वंसी' इति दृश्यते ॥ २. 'दक्षाधर' इति३ ॥ ३. १.२.४प्रतौ नास्ति ॥ ४. 'नग' इति१. २.४ ॥ ५. नैक-' इति१.२.४ ॥ ६-१ ‘पांसुचन्दन:' ६-२ शिताङ्गे' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ ७. 'महाम्बकः' इति शेषनाममालायाम् ॥ ८. 'कौल -' इति ॥ ९. 'नराधारो' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ १०. 'झोटीगोऽर्ध-' इति२.४, जोटी' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ ११. 'समरो' इति२. ३.४ ॥ १२. ' तमोऽनिलः' इति३, तमोऽनलः' इति२ ॥ १३. 'रकृत्कराः' इति१.२.४ ।। १४. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, स्वर्गवर्गः, श्रो- ३०, पृ. ४९ ॥, तत्र 'कस्य जलस्य पूः पूरणमिति 'पृषोदरादित्वात्' (पा.६ |३|१०९ ॥ ) ऊकारस्य अकार इति तु अन्यः" इति दृश्यते ॥ १५. अम. क्षीर. टीकायां नास्ति ॥ १६. अम. क्षीर टीकायामस्य स्थाने 'द:' इत्येव दृश्यते १ । १ । ३५ ॥ पृ. १२ ॥ १७. द्र. स्वोपज्ञटीका २।२०० ॥ पृ.४८ ॥ १८. 'नामकमपि' इति३ ॥ १९. 'अपिरपिहि ' इति१.३, 'अपि पिहि ' इति४ ॥ २० द्र. स्वोपज्ञटीका २२०१ ॥ पृ.४८ ॥ २१. अजंका' इति२ ॥ २२. ' जगात्' इत्यष्टाध्याय्याम् ॥ २३. 'जवा-' इति१ ॥
"
१ त्रिपुरदाहे शरानलज्वालाजालेन नाकमर्पि पिहितवानिति पिनाकम्, पुंक्ली । निजभासा पिहितनाको वा । अपिरन पिहितार्थवाची पृषोदरादित्वात् पूर्वनिपातीऽकारलोपश्च । यहा पातीति पिनाकः पारक्षणे ( अ.प.अ.), ४० 'पिनाकादयश्च' (उणा-४५५) इति आक: नुमागम इत्वं च निपात्यते । यद्वा पिनष्ट्यरीन् पिनाकम् । 'पिष्लृ संचूर्णने ' (रु.प.अ.), 'पिषे: पिन्पिण्यौ च ' (हैमोणा-३६) इति उणादिसूत्रेण आकः । २ अजगवोऽस्थिविकारस्तस्येदम् आजगवम्। 'तस्येदम्' ४ | ३ | १२० ॥ इत्यण् । यत्कात्यः धनुर्वदन्त्याजगवं पिनाककरगोचरम् "[" ] ।३ अजकग्रहणस्थानमस्यास्ति वा अजकावम् इति प्रथमवर्गाद्यमध्योऽपि । अन्येऽभ्योप्युपसंख्यानम् '(वा५। २ । १०९ ॥ ) इति वः । गाण्डजका संज्ञायाम् ' ५ १२ ।११० ॥ इति को ( वो) वा । " पिनाकोऽजगवं धनुः " [ अमरकोषः १ |१ |३५ ॥] इति ह्रस्वादिममरः प्राह । " अजकावाजैंगावेव भवेदा - ५० जगवं तथा, पिनाकेऽजगवं च" [ ] इति शब्दप्रभेदः । यद्वा
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |