________________
मिथ्यात्वक्रिया]
६१८, जैन-लक्षणावली [मिथ्यादर्शनक्रिया नाम मिथ्यात्व है। २ तत्त्वार्थों के प्रश्रद्धान को श्रद्धानरूपेण ज्ञाने स्वदमानो मिथ्यात्वोदयः । (सम-- मिथ्यात्व कहते हैं। वह संशयित, अभिगृहीत और यप्रा. अमृत. वृ. १४२) । ३. मिथ्यात्वोदयो भवति अनभिगृहीत के भेद से तीन प्रकार का है। जीवानामनन्तज्ञानादिचतुष्टयरूपं शुद्धात्मतत्त्वमुपा३ मिथ्यात्व दर्शनमोहनीय के उदय से सर्वज्ञोक्त देयं विहायान्यत्र यच्छद्धानं रुचिरुपादेय बुद्धिः । मार्ग से विमुख होकर तत्त्वार्थ के श्रद्धान में उत्सु- (समयप्रा. जय. वृ. १४२) । कता से रहित होते हुए जो हित व अहित के १ जीवों के जो अयथार्थ तत्त्वों का श्रद्धान होता है विचार में असमर्थता होती है, इसे मिथ्यात्व कहा उसका नाम मिथ्यात्वोदय है । जाता है।
मिथ्यादर्शन-देखो मिथ्यात्व । १. मोहनीयभेदमिथ्यात्वक्रिया-१. अन्यदेवतास्तवनादिरूपा मि
मिथ्यात्वोदयात् विपरीतार्थदर्शनं मिच्छादसणं थ्यात्वहेतुका प्रवृत्तिमिथ्यात्वक्रिया । (स. सि. ६-५;
हृत्पूरकफलभक्षितपुरुषदृष्टिदर्शनवत् । (अनुयो. चू. त. वा. ६, ५, ७)। २. प्रवृत्तिरकृतादन्यदेवतास्त
पु.८६)। २. मिथ्यादर्शनमतत्त्वश्रद्धानम् । (त. वनादिका । सा मिथ्यात्वक्रिया ज्ञेया मिथ्यात्वपरि
वा. ७, १८, ३)। ३. तत्त्वार्थाश्रद्धानं मिथ्यादर्शवद्धिनी ॥ (ह. पु. ५८-६२) । ३. कुचैत्यादिप्रति
नम् अभिगृहीतानभिगृहीत-सन्देहभेदात् त्रिधा । ष्ठादिर्या मिथ्यात्वप्रवधिनी । सा मिथ्याक्रिया बोध्या
(त. भा. हरि. वृ. ७-१३)। ४. यदहंदवर्णवादमिथ्यात्वोदयसंसृता । (त. श्लो. ६, ५, ३)।
हेतुलिंगमहदादिश्रद्धाविघातकं दर्शनपरीषहकारण ४. मिथ्यात्वक्रिया तत्त्वार्थाऽश्रद्धानलक्षणा । (त.
तन्मिथ्यादर्शनम् । (अनुयो. हरि. व. पु. ६३) । भा. सिद्ध. वृ. ६-६)। ५. परदेवतास्तुतिरूपा
५. मिथ्यादर्शन विपरीतपदार्थश्रद्धानरूपम् । (धा. मिथ्यात्वप्रवृत्तिकारणभूता मिथ्यात्वक्रिया। (त. वृत्ति प्र. टी. ३४१)। ६. मिच्छत्त-सम्मामिच्छत्ताणि श्रुत. ६-५)।
मिच्छदंसणम् । (धव. पु. १२, पृ. २८६) । ७. १ अन्य देवतानों की स्तुति प्रादि रूप जो मिथ्यात्व
जीवादितत्त्वार्थाश्रद्धानम् । (सिद्धिवि. वृ. ४-११, को कारणभूत क्रिया की जाती है उसे मिथ्यात्व
पृ. २७०)। ८. मिथ्यादर्शनम् अतत्त्वार्थश्रद्धानमिति । प्रिया कहा जाता है।
(समवा. अभय. व. ३)। ६. मिथ्यादर्शनं त्वशुद्धमिथ्यात्ववेदनीय-देखो मिथ्यात्व। १. मिथ्या
मिथ्यात्वदलिकोदयसमत्थजीवपरिणामः । (भगवती. त्वरूपेण वेद्यते यत्ततन्मिथ्यात्ववेदनीयम् । (श्रा. प्र.
दान. वृ.८, २, पृ. १२०) । १५) । २. यत् पुनर्जिनप्रणीततत्त्वाश्रद्धानात्मकेन मिथ्यात्वरूपेण वेद्यते तत् मिथ्यात्ववेदनीयम् ।
१ जिस प्रकार हत्पूर (धतूरा) फल के खाने वाले (प्रजाप. मलय. ब. २६३, पृ. ४६८)। ३.
पुरुष की दृष्टि दूषित हो जाने से वह वस्तुनों को
विपरीत देखता है उसी प्रकार मोहनीय के भेवभूत यददयाज्जिनप्रणीततत्त्वाश्रद्धानं तन्मिथ्यात्वम् ।
मिथ्यात्व के उदय से जो पदार्थों का विपरीत वर्शन (सप्तति. मलय. वृ. ६)। ४. यदुदयवशाज्जिन
होता है वह मिथ्यावर्शन कहलाता है । २ तत्वों के प्रषीततत्त्वाश्रद्धानं तन्मिथ्यात्वम् । (पंचसं. मलय.
विपरीत श्रद्धान को मिथ्यावर्शन कहते हैं । वृ. ३-६)। २ जिस कर्म का मनभवन जिनोपदिष्ट तत्वों के मिथ्यावर्शनक्रिया-१. अन्यं मिथ्यादर्शनक्रियाप्रश्रद्धानस्वरूप मिथ्यात्व के रूप में किया जाता है करण-कारणाविष्टं प्रशंसाभिर्दढयति यथा साधु करोउसे मिथ्यात्ववेदनीय कहते हैं।
षीति सा मिथ्यादर्शनक्रिया। (स. सि. ६-५; त. मिथ्यात्वसेवा-मिथ्यात्वस्य सेवा तत्परिणाम- वा. ६, ५, ११)। २. मिथ्यादिकारणाविष्टदष्टीयोग्य द्रव्याधुपयोगः । (भ.ग्रा. मला. ४४) । करणमत्र यत् । प्रशंसादिभिरुक्तान्या सा मिथ्यामिथ्यात्व परिणाम के योग्य द्रव्य प्रादि का उपयोग दर्शनक्रिया ॥ (त. श्लो. ६, ५, २५) । ३. मिथ्याकरना, इसका नाम मिथ्यात्वसेवा है।
दर्शनमार्गेण सन्ततं प्रयाणमन्यं साधयामीत्यनुमोदमिथ्यात्वोदय-१.मिच्छत्तस्स दु उदयं जं जीवा. मानस्य मिथ्यादर्शनक्रिया। (त. भा. सिद्ध. व. णं दु अतच्चसद्दहणं । (समयप्रा. १४२)। २. तत्त्वा-६-६)। ४. मिथ्यामतोक्तक्रियाविधान-विधापन
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org