________________
दर्शनसमाधि] ५१४, जैन-लक्षणावली
[दशनावरण शंकितादि माठ अंगों से युक्त होकर जो पांच पर. क्षमा या क्षपक (तपस्वी), ज्योतिषी, वैद्य, राजा मेष्ठियों का भक्त होता है उसे वर्शनशुद्ध कहा और गणसाम्यक; ये तीर्थ को प्रभावित करते हैं। जाता है।
दर्शनघाती-णव य पदत्था एदे जिणदिट्ठा वण्णिदा दर्शनसमाधि-(सम्यगाघियते व्यवस्थाप्यते मोक्षं मए तच्चा। एत्थ भवे जा संका दंसणघादी वदि तन्मार्ग वा प्रति येनात्मा धर्मध्यानादिना स समाधिः एसो ॥ बलदेव-चक्कवटी-सेट्री-रायत्तणादिअहिधर्मध्यानादिकः) दर्शनसमाधी व्यवस्थितो जिन• लासो। इह परलोगे देवत्तपत्थणा दंसणाभिघादी वचनभावितान्तःकरणो निवातशरणप्रदीपवन कुम- सो॥ (मूला. ५, ५१ व ५३)। तिवायुभिर्धाम्यते । (सूत्रकृ. नि. शी. वृ. १०६, जिन भगवान के द्वारा तत्त्वस्वरूप जिन नौ पदार्थों पृ. १८७)।
का वर्णन किया गया है उनके विषय में जो शंका जिसके द्वारा जीव धर्मध्यान प्रादि के माधय से रखते हैं वे दर्शनघाती हैं। इसी प्रकार इस लोक मोक्ष या उसके मार्ग में स्थापित किया जाता है में जो बलदेव, चक्रवर्ती, श्रेष्ठी (सेठ) पौर राजा उसका नाम समाधि है जो धर्मध्यानादिस्वरूप है। मादि के पद की अभिलाषा करते हैं एवं परलोक जिसका अन्त:करण जिनागम के संस्कार से निर्मल में देवत्व की प्रार्थना करते हैं वे भी दर्शनघाती है। हो चुका है वह वर्शनसमाधि में स्थित होता हमा दर्शनावरण-१. दर्शनावरणस्य अर्थानालोचनम् । वायुविहीन दीपक के समान कुद्धिरूप वाय के (त. वा. ८, ३, ४) । २. दंसणमावारेदि त्ति दंसवशीभूत होकर इधर-उधर चतुर्गतिरूप संसार में णावरणीयं । जो पोग्गलक्खंघो मिच्छत्तासंजमपरिभ्रमण नहीं करता है।
कसाय-जोगेहि कम्मसरूवेण परिणदो जीवसमवेदो दर्शनाचार-१.णिस्संकिय णिक्कंखिय णिवि. दसणगुणपडिवंधनो सो दंसणावरणीयं । (षव. पू. तिगिच्छा ममूढदिट्टी य । उववाह-थिरीकरणे वच्छ-६, पृ.१०); दंसणस्स आवारयं कम्मं दसणावर. ल्ल-पभावणे प्र? ॥ प्रतिसेस इडिङ प्रायरिय णीयं । (घव. पु. १३, प. २०८)। ३. सणसीले बादि धम्मकधि खमग मित्ती। विज्जा राया गण- जीवे दंसणघायं करेइ ज कम्मं । तं पडिहारसमाणं सम्मया य तित्थं पभाति ।। (दशवै. नि. १८२-८३ दंसणवरणं मवे वीयं ।। जह रणो पडिहारो मणप. १०१)। २. तत्त्वश्रद्धानपरिणामो दर्शनाचारः। भिप्पेयस्स सो उ लोयस्स । रणो तहि दरिसावं (भ. प्रा. विजयो.४६); जीवादितत्त्वश्रद्धानपरि- न देइ दळुपि कामस्स ॥ जह राया तह जीवो णतिः दर्शनाचारः। (भ. प्रा. विजयो. ४१६)। पडिहारसमं तु दंसणावरणं । तेणिह विवंधएणं न ३. चल-मलिनावगाढरहितत्वेन निश्चयश्रद्धानबुद्धिः पिच्छए सो घडाई यं ॥ (कर्मवि. ग. १६-२१)। सम्यक्त्वम्, तत्राचरणं परिणमनं दर्शनाचारः । ४. त एव दृश्यन्तेऽवलोक्यन्ते येन तद्दर्शनम्, तस्या(परमा. टी. ७)। ४. दर्शनाचारः सम्यक्त्ववर्ता वरणं दर्शनावरणम् । (पंचसं. स्वो. व. ३-११६, व्यवहारो निःशंकितादिरूपोऽष्टघा । (समवा. अभय. प. ३३)। ५. एवमिह दंसणावरणमेयमावरइ दरिव. १३६, प. १००)। ५. तत्त्वार्थविषयपरमार्थ- सणं जीवे । (प्रव. सारो. १२५५)। ६. दृश्यतेश्रद्धानुष्ठानं दर्शनाचारा। (मला. व. ५-२); ऽनेनेति दर्शनम्-सामान्य-विशेषात्मके वस्तुनि सादर्शनाचारः शंकाद्यभावेन तत्त्वश्रद्धानविषयो यत्नः। मान्यग्रहणात्मको बोधो दर्शनम्, तस्यावरणस्वभावं (मूला. व. ५-१७१)। ६. दर्शने निर्मला वृत्ति- कर्म दर्शनावरणम् । (प्रज्ञाप. मलय. व. २२-२८, नि-चारित्रसम्पदः । पदे मुक्तिरमादर्श दर्शनाचार पृ. ४५३; कर्मस्त. गो. व. १०, पृ. १४; प्रव. ईरितः ।। (माचा. सा. ३-७२) । ७. जीवादि. सारो. व. १२४६) । ७. पंचनिद्रादर्शनानां चतुष्कतत्त्वश्रद्धानपरिणतिदर्शनाचारः। (भ. पा. मूला. स्यावृतिश्च या । दर्शनावरणीयस्य विपाकः कर्मणः टी. ४१६)।
स तु ॥ यथा दिदृक्षुः स्वमीशं प्रतिहारनिरोधतः। १ नि.शंकितादि पाठ अंगयुक्त सम्यक्त्व का परि. न पश्यति तथाऽत्मापि येन दृष्टयावृतिस्तु तत् ॥ पालन करना, इसका नाम दर्शनाचार है। अतिशय- (त्रि. श. पु. च. २, ३, ४६७-८)। यक्त, ऋद्धि धारक, प्राचार्य, वादी, धर्मकथक, १ दर्शनावरण की प्रकृति पदार्थ का अवलोकन न
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org