________________
जैन - लक्षणाली
साहित्यकारों तक को बड़ी असुविधा होती है । प्रस्तुत ग्रन्थ में दिगम्बर श्वेताम्बर ग्राम्नाय के ४०० ग्रन्थों में प्रयुक्त शब्दों की संस्कृत व हिन्दी परिभाषा दी गई है जिससे उनका अभिप्राय स्पष्ट हो जाता है । यह ग्रन्थ सर्वांगरूप से उपयोगी बनाया गया है ।
८
मा. तीर्थंकर इन्दौर, दिसम्बर १९७२
वस्तुतः प्रस्तुत कोश एक स्मारक है जिसे शताब्दियों तक भुलाया नहीं जा सकेगा " | यह जैनों का ग्रन्थ न रहकर अर्थ विज्ञान के क्षेत्र की एक वेजोड़ निधि बन गया है। प्राच्य विद्या के अध्येता इसे छोड़कर शायद ही श्रागे बढ़ पायें ।
'कोश' को प्राद्यन्त देख जाने पर पूरा विश्वास हो जाता है कि संपादक ने कोशीय न्यास का बड़ी सजगता के साथ ग्राकलन- ग्रालोचन - विश्लेषण किया है । पाद्धतिक दृष्टि से भी ग्रन्थ का अपना व्यक्तित्व है । संपादक का असली व्यक्तित्व हिन्दी - व्याख्या वाले अंशों में प्रगट हुआ है । इन अंशों में सभी संदर्भों को बड़ी सावधानी और सम्पूर्णता से निचोड़ा गया है । यदि भावी जिल्दों में इन्हीं के अंग्रेजी अनुवाद और सम्मिलित कर लिए जाएं तो यह एक महत्त्वपूर्ण परिवर्द्धन होगा । छपाई निर्दोष, मूल्य सर्वथा उचित ।
पा. तीर्थकर (मराठी), ५ फरबरी १६७३
( गोपालनगर, डोंबिवली पूर्व, जि. ठाणे)
चारशे दिगंबर श्वेतांबर ग्रंथांच्या साह्याने हा कोश तयार करण्यात आला आहे एक शब्द, उदाहरणार्थ 'अनुप्रेक्षा' हा घेतला तर त्याचा जैन परिभाषेनुसार प्रमाण अर्थ कोणता हे थोडक्यात देऊन तो शब्द कोण कोणत्या ग्रंथात कोणत्या श्लोकात आढळतो हे यात दिले आहे अनुप्रेक्षा ( भावना) शब्द दहा ग्रंथातून आढळतो तर अनुप्रेक्षा ( स्वाध्याय) शब्द सतरा ग्रंथातून आढळतो तो श्लोक प्राणि ग्रंथनाम दिले आहे अशाच पद्धतीने शब्दांची माहिती इथे आढळते । अभ्यासूनी आनंद विभोर व्हावे असा हा उपक्रम आहे ।
सा. जैन बोधक (मराठी) दि. १५-१-१०७३ (सोलापुर)
जैन संसारा मध्ये प्रकाशित अनेक ग्रन्थामध्ये हे प्रत्युपयोगी प्रकाशन आहे. जैन दर्शन, न्याय, सिद्धांत आदि ग्रंथामध्ये जे लक्षणात्मक शब्द आले आहेत त्यांचे विवेचन स्थान ग्रंथ श्रादिचा उल्लेख करून यांत दिलेला आहे. सर्व धर्मामध्यें विविध पारिभाषिक पद आहेत. त्या पारिभाषिक शब्दांचा अर्थ ग्राम्नायानुसार केला जातो. किंवा करणें इष्ट आहे. त्या प्रमाणें अर्थं न केल्यास जिज्ञासु वुचंकळ्यांत पडतो आणि ग्रंथांचे हृद्य नीट समजू शकत नाहीं, म्हणून अशा पारिभाषिक शब्द कोषांची फार जरूरी आहे । हे कार्य अत्यंत परिश्रमसाध्य आहे. शेकड़ों ग्रंथांचे परिशीलन करून, अध्ययन करून, लक्षणावली तयार करावी लागते ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
000
www.jainelibrary.org