Rajendrasuri Smarak Granth

SR No.: 012068
Original Sutra Author: N/A
Author: Yatindrasuri
Publisher: Saudharmbruhat Tapagacchiya Shwetambar Shree Sangh
Publication Year: 1957
Total Pages: 986
Language: English, Hindi
Classification: Smruti_Granth & Articles
File Size: 26 MB

Page 892

જૈન દાર્શનિક સાહિત્ય અને અન્ય પરીક્ષા
७८३ तद्भावभावालिङ्गात् तत्कार्यतागतिर्याप्यनुवर्ण्यते । अस्येदं कार्यमस्येदं कारणं च' इति सरेतविषयाख्यानमेतदुपदर्श्यते, यथा ' गौरयं सास्नादिमत्त्वात् ' इत्यनेन गोव्यवहारस्य विषयः प्रदर्श्यते । यतः
भावे भाविनि तद्भावो भाव एव च भाविता ।
प्रसिद्ध हेतुफलते प्रत्यक्षानुपलम्भतः ॥ १६ ॥ प्रत्यक्षानुपलम्भतो हि कार्यकारणते प्रतीयेते, न तु तद्भावभावात् । तद्भावभाव एव तु ते । तथा हि-भावेऽग्न्यादी भाविनि [ तस्य ] धूमस्य भावः प्रत्यक्षावगतः । भाव एव च तस्य अग्न्यादेर्भाविता धूमस्य न तु पूर्वमेव भाव इत्यनुपलम्भतोऽवगतम् , प्रागग्निसन्निधेरुपलब्धिलक्षणप्राप्तस्य धूमस्याभावावगमात् । य एव चासौ भावे तद्भावोऽभावे चाभावस्तदेव कार्यकारणयोः
वम् । एवञ्च,
एतावन्मात्रतवार्थाः कार्यकारणगोवराः ।
विकल्पा दर्शयन्त्यर्थान् मिथ्यार्थान् घटितानिव ॥ १७ ॥ प्रत्यक्षानुपलम्भमात्रावगतभावाभावपरमार्थाः कार्यकारणविषया विकल्पाः तथाभूता अपि तेऽर्थानसत्यार्थस्वरूपान् दर्शयन्ति । का पुनस्तेषामसत्यवस्तुरूपता ! यदिदं घटितानामिव प्रति. भानम्-' अस्येदं कार्यमस्य चेदं कारणम् ' इति । घटना चासत्यस्वम् । तथाहि
भिन्ने का घटनाऽभिन्ने कार्यकारणतापि का ।
अन्यस्य भावे विश्लिष्टौ श्लिष्टौ स्यातां कथं च तौ ॥ १८ ॥ कार्यकारणभूतो ह्यर्थो भिन्नोऽभिन्नो वा स्यात् ! यदि भिन्नस्तर्हि भिन्ने का घटना ! स्वस्व. भावव्यवस्थितेः । अथाभिन्नस्तदा अभिन्ने कार्यकारणतापि का ! नैव स्यात् ।
स्यादेतत्-न भिन्नस्य अभिन्नस्य वा सम्बन्धः, किं तर्हि ! सम्बन्धाख्येनैकेन सम्बन्धादिति । अत्रापि भावे सचायामन्यस्य सम्बन्धस्य विश्लिष्टौ कार्यकारणाभिमतौ श्लिष्टौ स्यातां कथं च ताविति !
संयोगिसमवाय्यादि सर्वमेतेन चिन्तितम् ।
अन्योन्यानुपकारात्म न सम्बन्धी च तादृशः ॥ १९ ॥ यतश्च कार्यकारणभावो न सम्बन्धो द्विष्ठत्वाभावेन विलक्षणत्वादतः संयोगिसमवाय्यादि कारणमपाकृतम् । कीदृशम् ! अन्योन्यानुपकारात्म परस्परमुपकारशून्यस्वभावम् । कार्यकारणावस्थत्वे परस्परमुपकारस्य पारतन्त्र्येण संश्लेषणापेक्षया चाभावादेकसन्निधावपरस्यासिद्धेः। यश्चैवं भावादुपकाररहितः स सम्बन्धी न भवतीति ।
१ मी स्याद्वादरत्नाकरमा कार्यकारणताभिमती ५४ पायेदो छ ५ ते अशु .
--