________________
કે તરતજ ક્રોધના વિચારે શાંત થયા. જરા શાંતિ આવી, વિચારની
વ્યાકુળતા ઓછી થઈ કે માનને દબાવવા માટે વિચાર કરવા લાગ્યું. મને તે શા માટે હેરાન કરે ? અરે! તેં અપરાધ કર્યો માટે. એક તે અપરાધ કરે અને વળી આટલું બધું માન કે શા માટે હેરાન કરે? આ ઠેકાણે પણ મારી જ ભૂલ છે. હવે મારે તે અપરાધ ન કરે. અને જેને અપરાધ કર્યો છે તે જે આવી મળે તો તે અપરાધની ક્ષમા લેવી. આ નમ્રતાએ તેની માનની લાગણુને દબાવી દીધી. આ પ્રમાણે માયાને સરળતાથી અને લોભને સ તેષથી દબાવાના ઉપાયે વિશેષ વિચાર કરતાં તેને મળી આવ્યા.
બીજો ધર્મ મુનિએ મને સંવર એ પદથી જણાવ્યા હતા. સવર એટલે શેકવુ કેને રેકવુ? અને શાથી રેકવું? આ વચારવા જેવું છે. પ્રથમ મારે તે મારું હિત કરવું છે. તે બીજાને શેકવુ તે તો નકામુ છે ત્યારે મારે પિતાને પ્રથમ રોકવાની જરૂર છે. પિતાને કેવી રીતે રોક? શું ચાલવું બંધ કરવું કે બેલિવુ બધ કરવુ કે વિચાર કરે બંધ કરવો તે તે બધ ન થઈ શકે. બોલ્યા ચાલ્યા કે વિચાર કર્યા સિવાય કેમ રહી શકાય? અથવા તેમ કરવાથી ફાયદો શું? અથવા માની લો કે તેમ કરવાથી ફાયદો હશે, પણ સર્વથા બાલ્યા ચાલ્યા કે વિચાર કયો સિવાય મારાથી રહી ન શકાય, ત્યારે તેમ કર્યો સિવાય સંવર કેવી રીતે બને? અને સવર ન બને તે ધર્મ કેવી રીતે થાય? ન જ થાય. અને ધર્મ ન થાય તે સુખ ક્યાથી મળે? આ સર્વ વિચારેમા ગની પ્રણાલિકા શરૂ થઈ ચૂકેલી છે. અને એની પ્રબળતાથીજ વિચારની ઉત્તરોત્તર શુદ્ધતા થતી આવે છે. ચિલાતીપુત્ર વિચારમાં આગળ વધે છે કે આ પાંચ ઇન્દ્રિયો અને મન વિગેરે પાપને આવવાનાજ કારણો હોય તે તે મહાત્માને પણ શરીર વિગેરે હતું જ, અને તેઓ આંહી ઉભા હતા અને ચાલ્યા ગયા શરીર છે તે આહાર કરતા જ હશે, અને આહાર - હોય તે નિહાર અવશ્ય હાયજ. વળી તેઓ બોલતા પણ હતા કારણ કે તેણે જ મને ધર્મ બતાવ્યું છે. તેઓ જેતા પણ હતા,
