________________
પ્રથમ પ્રકાશ,
શુના રાનમાં પાણી ન મળે, ભૂખે અને તરસ્યો આમતેમ ભટકવા લાગ્યો. ભટક્તાં ભટકતાં નજીકના ભાગમાં કાયોત્સર્ગ મુદ્રામાં ધ્યાનસ્થપણે ઉભેલા એક ચારણ શ્રમણને (આકાશમાં ગમન કરનાર મુનિને) તેણે જોયા. આવા ઉજજડ વેરાનમાં આવા મહાત્મા ક્યાંથી? કાંઈક સારી આશાથી ચિલાતીપુત્ર આ મહા પુરૂષની પાસે આવ્યા. વિનય વિવેક તે જાતે નાતે છતા આવા મહાત્માઓ પાસે ધર્મ હોય છે, અને તે ધર્મથી સુખી થવાય
એમ તેના જાણવામાં હતું. હું અત્યારે ખરેખર દુઃખી હાલતમાં છુ માટે તેથી મુક્ત થવાને મને ધર્મની જરૂર છે. અને તે ધર્મ આ મહાત્મા પાસેથી મને મળવો જોઈએ. પણ હું ધર્મ માગીશ અને તરત જ આ મહાત્મા મને તે આપશે કે કેમ તે વિષે મને તે શંકા છે. કેમકે ધર્મ જેવી વસ્તુ એકદમ માગવાની સાથે જ કેમ આપી શકાય. માટે નમ્રતાથી નહિ પણ કાંઈક ભય દેખાડવાપૂર્વક માગણી કરૂ કે ભયથી તે તુરતજ આપી દેશે. આવા આશયથી તે શ્રમણની પાસે આવ્યું અને જોરથી બેલ્યો કે હે સાધુ ! તું મને ધર્મ બતાવ નહિતર આ તલવારથી તારું મસ્તક કાપી નાખીશ આ શબ્દ સાભળીને જ્ઞાની મુની વિચારવા લાગ્યા કે “ આવી રીતે ધર્મની માગણું તે આજ સાંભળી. ભલે ગમે તેમ છે, પણ આવી ધર્મની માગણી એ તેની ધર્મ વિષયિક આતુરતા સૂચવે છે. આવી આતુરતાવાળા જીવોમાં પેલું -ધર્મ બીજ એ ઉત્તમ ક્ષેત્રમાં વાવેલા બીજની માફક થડા વખતમા ફળ આપે છે.” માટે મારે આને ધર્મ બતાવવો તે ખરે પણ અત્યારે આવી આતુરતાવાળા માણસ પાસે વિસ્તારથી ધર્મ કહેવાને અવસર નથી. સંક્ષેપમાં કાંઈ કહેવાથી તેના ઉંડા વિચારમાં ઉતરતા આને અવશ્ય ફાયદો થશે.
આવા વિચારમાં તે ચારણ સુનિએ કાયોત્સર્ગ પારીને (ધ્યાન સમાસ કરીને) ચિલાતીપુત્રને કહ્યું કે, “હે ભવ્ય! ઉપશમ, સવર -અને વિવેક આ ત્રણ ધર્મ છે” આ પ્રમાણે કહીને તે ચારણશ્રમણ
આકાશ માર્ગે કોઈ બીજે ઠેકાણે ચાલ્યા ગયા. આ તરફ ચિલા-તીપુત્ર વિચાર કરવા લાગ્યું કે મુનિ તે આ ત્રણ શબ્દો કહીને જ