________________
ચોગશાસ્ત્ર, *
૧૫).
તેવા કાર્ય
માં તેને બાહસય જીત તથા પણ
પ્રતાપમલને આપશે, તો જે હું કુમારપાળને મારી નાંખુ તો મને રાજગાદી મળે, એવો વિચાર તે હમેશાં રાખ્યા કરતો હતો. બીજી બાજુએ હેમચંદ્રાચાર્યને બાચક નામને શિષ્ય હતો, તેને અને અજયપાળને બહુ સારી મિત્રાચારી હતી, તેથી તે એમ વિચારતો હતો કે જે અજ્યપાળને ગાદી મળે તો તેના તરફથી જેમ કુમારપાળ તરફથી હેમચંદ્રાચાર્ય પૂજાય છે તેમ હું પૂજાઉ અને માનસન્માન પામું. એવામાં કુમારપાળે હેમચંદ્રજીને વિનતિ કરી કે “હે ભગવન! આજદિન સુધી મે યથાશક્તિ પુણ્યકાર્યો કર્યા, પરંતુ જિનપ્રતિમાઓની અજનશલાકા કરવાની મને ઘણી હોંશ છે. ત્યારે આચાર્યશ્રીએ કહ્યું કે બહુ સારૂ પછીએ રાજાએ સુવર્ણ આદિ ધાતુઓની પ્રતિમાઓ બનાવીને આ જનશલાકા માટે તૈયારી કરી, તથા તે માટે મહત્સવ શરૂ કર્યો. દૈવયોગે મુહૂર્તના સમયની ખબર રાખવાનું કાર્ય સુરિશ્રીએ બાલચને સોપ્યું, તે વખતે અજજયપાળ પણ ત્યાં આવી ચડે તેને બાલચકે કહ્યું કે જે આ સમયે હુ મુદ્દતના વખતમાં ફેરફાર કરી નાખ તે હેમચંદ્રજીનુ તથા રાજાનું એમ બંનેનું થડા વખતમાં મૃત્યુ થશે આ સાભળી દુષ્ટ અજયપાળે પણ તેમ કરવાનું બાલચકને સમજાવ્યું, અને કહ્યું કે, જે મને રાજ્ય મળશે તે હુ પણ તમેને આ હેમચંદ્રજીની પેઠે ઉચે દરજે ચડાવીશ અને પૂર્ણ સન્માન આદર આપીશ. પછી તે દુષ્ટ શિષ્ય તે મુહુતના સમયમાં ફેરફાર કરી નાખે, જુઓ ! કીર્તિભ માટે મનુષ્યો શું નથી કરતા? આ વાતની હેમચંદ્રાચાર્યને આખરે ખબર પડી, ત્યારે કુમારપાળને કહ્યું કે “આ બાલચક કુશિષ્ય નિવડે છે, અને તે અજયપાળને અદરખાનેથી મળી ગયો છે, તેથી તેણે મુદ્દતમાં ફેરફાર કરી અનર્થ કર્યો છે, તે હવે આપણા બન્નેનું મૃત્યુ નજીક છે, એવામાં ત્યાં એક યોગી આવી ચડયો, તેણે હેમચછના મસ્તકમા મણિ જોયો, તેથી તે લેવાની તેણે તદબીર રચવા માંડી. એક દિવસે હેમચંદ્રજી મહારાજનો કેઈક શિષ્ય આહાર લઈને આવતા હતો. તે આહારની ઝોળીમાં તે ચોગીએ હાથ ચાલાકી વાપરી ઝેર નાખી દીધુ; તથા તે શિષ્ય સાથે તે કેટલીક મીઠી વાતો કરીને ચાલ્યો ગયો. તે સુધ મુનિને તે બાબતની ખબર ન રહેવાથી તે આહાર તેમણે હેમચંદ્રઅને ભોજન માટે આપ્યો, હેમચંદ્રાચાર્યે ભોજન કર્યું ત્યાર પછી તેમનું શરીર કપવા લાગ્યું, ત્યારે તુરત તેમણે તે શિષ્યને બોલાવી પૂગ્યાથી માર્ગમાં મળેલા તે યોગીની હકીકત માલુમ થઈ જેથી સૂરિશ્રીએ વિચાર્યું કે જેમ ભાવી બનનાર હતુ તે બન્યુ છે. પછી તેમણે પોતાના શિષ્યોને બોલાવી કહ્યું કે “જ્યાં મારી ચિતા સળગાવી, ત્યાં સારા, મસ્તક નીચે