________________
શુકલધ્યાનના ભેદ કહે છે,
૩૩.
પ
શુક્લધ્યાનને પહેલો ભેદ, एकत्र पर्ययाणां विविधनयानुसरणं श्रुताद् द्रव्ये । अर्थव्यंजनयोगांतरेष संक्रमणयुक्तमायं तत् ॥ ६॥ એક પરમાવાદિદ્રવ્યમાં ઉત્પાદ, સ્થિતિ, વિલય અને મૂર્ત ત્યાદિ પયાનું, દ્રવ્યાર્થિક, પર્યાયાર્થિક નયેએ કરી, પૂર્વ ગત શુતાનુસારે ચિંતન કરવું. તે ચિંતન દ્રવ્ય, શબ્દ તથા મન, વચન, કાયાના ચગાંતરમાં સંક્રમણરૂપ હોવું જોઈએ. જેમકે એક દ્રવ્યના ચિ નથી તેના શબ્દના ચિતન ઉપર આવવું. શબ્દ ચિંતનથી દ્રવ્ય ઉપર આવવું, મનેયેગથી કાયયેગના ચિંતનમાં યા વાયેગના ચિતનમાં, એમ કાયાગથી મનેગે યા વાગચાગે સંક્રમણ કરવું. તે શુક્લધ્યાનને પ્રથમ ભેદ છે. ૬.
વિવેચન–આંહી કોઈ શંકા કરે કે, અર્થ, વ્યંજન, અને ગાંતરોમાં, સંક્રમણ કરવાથી મનની સ્થિરતા કેવી રીતે કહી શકાય અને સ્થિરતા વિના ધ્યાન કેમ કહેવાય તેને ઉત્તર એ છે કે, એક દ્રવ્યના સબંધમાં સ્થિરતા હોવાથી ધ્યાન કહી શકાય છે.
બીજા ભેદનું સ્વરૂપ एवं श्रुतानुसारादेकत्ववितर्कमेकपर्याये । अथव्यंजनयोगांतरेष्व संक्रमणमन्यत्त ॥ પૂર્વના જાણુ મનુષ્ય માટે પૂર્વગત શ્રુતાનુસારે, અને જેને પૂર્વનું જ્ઞાન ન હોય તેને અન્યમ્રતાનુસારે, અર્થ, વ્યંજન, ગાંતરેને વિષે અસંક્રમણરૂપ, એક પર્યાય વિષયિક ધ્યાન તે એકત્વ વિતર્ક નામના શુકલ ધ્યાનને બીજો ભેદ છે. ૭.
ત્રીજા ભેદનું સ્વરૂપ निर्वाणगमनसमये केवलिनो वादरनिरुद्धयोगस्य । सूक्ष्मक्रियामविपाति तृतीयं कीर्तितं शुलम् ॥८॥
મોક્ષગમનના અવસરે કેવલિને મન, વચન, કાયાના (બાદર) રોગનું કર્યું, તે સૂક્ષ્મ કિયા અપ્રતિપાતિ ત્રીજું શુકલધ્યાન છે.
