________________
ચાલતીનાહીનેવાનો અને બીજીને ચલાવવાના ઉપાય. ર૮૩૬ મંડળથી મંડળાંતર જતા પવનને જાણવાને ઉપાય.
यदा न ज्ञायते सम्यक् पवनः संचरन्नपि । पीतश्वेतारुणश्यामैनिश्चेतव्याः साबदुभिः ॥२४८॥ એક મંડળથી મંડળાંતરમાં જાતા પુરંદરાદિ પવન જ્યારે સારી રીતે જાણું ન શકાય, ત્યારે તેને પીળા ધેળા, લાલ, અને કાળા (લીલા) બિંદુઓ વડે નિશ્ચય કર. ૨૪૮.
- બિંદુ જોવાને ઉપાય. अंगुष्ठाभ्यां श्रुतीमध्यांगुलीभ्यां नासिकापुटे ।
अंत्योपांत्यांगुलीभिश्च पिधाय वदनांबुजं ॥ २४९॥ ' कोणावक्ष्णोनिपीडयाद्यांगुलीभ्यां श्वासरोधतः।
यथावर्ण निरीक्षेत बिंदुमव्यग्रमानसः ।। २५० ॥ युग्मम् બે અંગુઠાથી બે કાનનાં છીદ્ર દબાવવાં મધ્ય આંગળીઓથી નાસિકાના છીદ્રો દબાવવાં. અનામિકા અને કનિષ્ઠા આંગલીઓથી સુખ દબાવવું અને તર્જની આંગલીઓથી આંખના ખુણા દબાવી, શ્વાસોશ્વાસને રેકી રાખી, શાંત ચિત્તથી કુટીમાં જે વર્ણના બિંદુઓ દેખાય તે જોવા. ૨૪-૨૫૦.
બિંદુના જ્ઞાનથી પવનને નિણ. पीतेन बिंदुना भौमं सितेन वरुणं पुनः । कृष्णेन पवनं विद्यादरुणेन हुताशनम् ॥२५१॥ જે પીળું બિંદુ દેખાય, તે પુર દર વાયુ, ધળું બિંદુ દેખાય તે વરૂણું વાયુ. કૃષ્ણ (લીલું) બિંદુ દેખાય તો પવન નામને વાયુ અને લાલ બિંદુ દેખાય તે અગ્નિ નામને વાયુ છે એમ જાણવું. ર૫૧. ચાલતી નાડીને રોકવાને અને બીજીને
ચલાવવાના ઉપાય. तिरुरुत्सेद् वहन्तीं यां वामां वा दक्षिणामथ । ' तदंगं पीडयेत्सद्यो यथा नाडीतरा बहेत् ।। २५२।।
