Page Text
________________
૧૯૮
ચતુર્થ પ્રકાશ,
एवं विषय एकैका पंचत्वाय निषेवितः । कथं हि युगपरपंच पंचत्वाय भवंति न ॥३३॥
હાથણ સંબંધી વિષય સુખના આસ્વાદ માટે સુંઢને પ્રસારણ (લાંબી) કરનાર હાથી આલાન સ્તંભ સાથે બંધનના કલેશને તત્કાળ પામે છે. અગાધ (ઉંડા) પાણીમાં રહેવાવાળ માછલે જાળની સાથે બાંધેલા લોઢાના કાટા ઉપર રહેલ માંસને ભક્ષણ કરતા દીન થઈ ધીવરેના હાથમાં સપડાય છે. મન્મત્ત હાથીના કપાળ ઉપરના ગંધમાં આસક્ત થઈ કપોલ ઉપર બેસતા તેના કાનના ઝપાટાથી ભ્રમર મરણ પામે છે. સુવર્ણના તેજ સરખા શિખાના પ્રકાશમાં મેહિત થયેલ પતંગીઓ રસવૃત્તિથી દીવામાં પડીને મરણ પામે છે. મને હર ગાયન સાંભળવામાં ઉત્સુક થયેલો હરિણા કાન પર્યંત ખેંચેલા વ્યાધના બાણથી વેધપણાને (મરણતાને) પામે છે. આ પ્રમાણે સેવેલો એક એક વિષય મરણ માટે થાય છે, તો એકી સાથે સેવવામાં આવતા પાંચ વિષયે મરણને માટે કેમ ન થાય? અર્થાત્ થાયજ૨૮–૩૩.
વિવેચન—ઇદ્રિના વિષયોને પરાધીન થએલા કેણું કણ વિડંબના નથી પામતા? શાસ્ત્રાર્થના જાણકારે, પણ ઇદ્વિયાધીન થએલા બાળકની માફક ચેષ્ટા કરે છે. આથી હવે બીજુ ઇંદ્રિયોનું નિંદનીયપણું અમે શું બતાવીએ? પિતાના સગાભાઈ આહુબલિ ઉપર પણ છદ્રિયાને પરાધીન થયેલા ભરતરાજાએ ચકે મૂકયું હતું. બાહુબલીને જય અને ભરતને પરાજય, આ
જ્ય અને પરાજય, જીતેલી અને નહિ જીતેલી ઈદ્ધિથી જ થયો હતે ઈદ્રિય વડે કરી અજ્ઞાની પશુઓ તે દંડાયા; પણ આ આશ્ચર્ય છે કે, શાંત મેહવાળા પૂર્વધરે પણ ઇંદ્રિયોથી દંડાય છે. ઇદ્રિયથી પરાભવ પામેલા દેવ, દાનવ, માન અને તપસ્વીઓ પણ નિંદનીય કર્મો આચરે છે. ઈન્દ્રિય પરાધીન મનુષ્ય નહિ ખાવાનું ખાય છે, નહિ પીવાનું પીવે છે અને અગમ્ય પણ ગમન કરે છે. ઇદ્રિાથી હણાયેલા માનવ, કુલ, શીળ, અને કરૂણાને ત્યાગ કરી, વેશ્યાનાં નીચ કર્મો અને દાસપણું પણ કરે છે. મોહાંધ મનુષ્યાની પદ્રવ્યમાં કે પરસ્ત્રીમાં જે પ્રવૃત્તિ થાય છે તે સ્વતંત્ર ઇદ્રિનું જ
| SR No. | 011634 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kesharvijay |
| Publisher | Vijaykamal Keshar Granthmala Khambhat |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |