________________
માનથી થતા ગેરફાયદા અને તેને જ કરવાના ઉપાય ૧૭
Bઘને શાંત કરવાને ઉપાય, क्रोधवढेस्तदहाय शमनाय शुभात्मभिः। श्रयणीया क्षमैकैव संयमारामसारणीः ॥ ११ ॥
ક્રોધરૂપ અગ્નિને તત્કાળ શાંત કરવા માટે ઉત્તમ મનુષ્યએ સંયમરૂપ બગીચાને નવ પલ્લવિત કરનાર નીક (પાણુના ધોરીયા) સમાન એક ક્ષમાનેજ આશ્રય કરે, અર્થાત્ ક્રોધને શાંત કરવા, માટે એક ક્ષમાજ સમર્થ છે. ૧૧ માનથી થતા ગેરફાયદા અને તેને જય કરવાને ઉપાય.
विनयश्रुतशीलानां त्रिवर्गस्य च घातकः । विवेकलोचनं लुपन् मानोऽधकरणो नृणां ॥ १२ ॥ जातिलाभकुलैश्वर्यवलरूपतपः श्रुतः । कुर्वन् मदं पुनस्तानि हीनानि लभते जनः ॥१३॥ उत्सर्पयन् दोषशाखा गुणमूलान्यधोनयन् ।
उन्मूलनीयो मानदुस्तन्मार्दवसरित्प्लवैः ॥१४॥ વિનય, શ્રુતજ્ઞાન, શીલ (આચાર) અને ધર્મ અર્થ કામ રૂપ ત્રણ વર્ગને ઘાત કરનાર માન, વિવેકરૂપ નેત્ર ફેડી નાંખી મનુષ્યને આંધળા કરે છે. જાતિને લાભને કુળને, ઐશ્વર્યને, બલને, રૂપને, તપ, અને શ્રતને મદ કરનાર માણસ ફરી ફરી તે તે વસ્તુની હીનતા પામે છે માટે દેષરૂષી શાખાઓને વિસ્તારતા અને ગુણરૂપ મૂલોને નીચે લઈ જતા માનરૂપ વૃક્ષને નમ્રતા યા કમળતારૂપ નદીના પૂરવડે કરી મૂલથી ઉખેડી નાખ. ૧૨-૧૩–૧૪.
વિવેચનઉત્તમ, મધ્યમ અધમાદિ અનેક જાતિના ભેદેને અનુભવ કરનારે તેને મદ કરે, એ અયોગ્ય છે. ઉત્તમ જાતિ પામેલ અધમ જાતિ પણ પામે છે, અને અધમજાતિ પામેલ ઉત્તમ પણ પામે છે, માટે જાતિ શાશ્વતી તે નથી જ, એટલે તેને ગર્વ કરવો એ કેવળ અજ્ઞાનતા છે. આ તરાય કર્મને ક્ષય થવાથી જ ધનાદિનો લાભ મળે છે તે વસ્તુ તત્વના જ્ઞાતાએ લાભમદ શા માટે કરવો જોઈએ ? કેમકે મહેનત કરીને વસ્તુ મેળવી છે. અકુલિને પણું બુદ્ધિ અને વૈભવમાં ચા આચારમાં અધિક જોવામાં આવે છે, તે
૨૫
