________________
૭ર
. . પ્રથમ પ્રકાશ,
કેટલાએક સારા વિચાર કરવા તેને મનગુપ્તિ કહે છે, આ કલ્પના, કરવાનો હેત તેમને એવો મળે છે કે વચનગુપ્તિ અને વચનસમિતિ એ, જેમ મોન કરવું, અને સત્ય, પચ્ચ, મિત વિગેરે સારું બોલવું, વિગેરે કારણથી ભિન્ન પડે છે તેમ મનમાં નથી. તેઓને હુ જણાવીશ કે જુએ અહીં મનનો તે સમિતિ ગુપ્તિનો ભેદ નથી પાડો, પણ કલ્પસૂત્રમાં મનોસમિતિ અને મનગુપ્તિ એ પ્રકટ ભેદ પાડેલ છે. તે પાઠ મહાવીર સ્વામીના દીક્ષા ગ્રહણ કર્યા બાદ તેમની સ્થિતિનું, યા તેમની પ્રવૃત્તિનું વર્ણન આપતાજ આપવામાં આવે છે, અને અહીં જે કે પ્રગટ સમિતિગુપ્તિને ભેદ નથી આપે, તોપણ વિમુવીપનારું જમ કુબત્તિપિત્ત આ બે ભેદ મનોસમિતિના જણાય છે. સારા વિચાર કરવા તેને મનોગતિ હેવી તે, ખરાબ વિચારની અપેક્ષાએ કહી શકાય. ખરાબ વિચારથી મનને જેટલું અટકાવ્યું તેટલું મન રેકાયું ગણાય. પણ ખરી રીતે મને ગુપ્તિ તો મન આત્મામાં રમણ કરે તેને જ કહેવામાં આવે છે. ૪૧.
બીજી વચનગુપ્તિ संज्ञादि परिहारेण यन्मौनस्यावलंबनम् । वाग्वृत्तः संवृत्ति या, सा वाग्गुप्तिरिहोच्यते ॥४२॥
સજ્ઞાદિકનો ત્યાગ કરી જે મેનપણું રાખવું તેને અથવા એકલી વચનની વૃત્તિઓને રોકવી તેને અહીં વચનગુપ્તિ કહે છે. ૪૨
વિવેચન –હાથની, આંખની, આગળની કે ખાંખારા પ્રમુખની સંજ્ઞાને સર્વથા ત્યાગ કર, તેને અથવા સંજ્ઞા વિગેરે ખુલ્લું રાખી, વચનથી બોલવાનો નિરાધ કરો, મોન કરવું, તેને વચનગુપ્તિ કહે છે. ૪૨.
ત્રીજી કાયમુસિ. उपसर्गप्रसंगेऽपि कायोत्सर्गजुषो मुनेः। स्थिरीभावः शरीरस्य कायगुप्तिर्निगद्यते ॥ ४३ ॥
