Page Text
________________
ત્રણ ગુણિમાં પ્રથમ મસિ કહે છે. ૭૧ ત્રણ ગુણિમાં પ્રથમ મને ગુપ્તિ કહે છે. विमुक्तकल्पनाजालं समत्वे सुप्रतिष्ठितम् ।
आत्माराम मनस्तज्ज्ञैमनोगुप्तिरुदाहृता. ॥४१॥ કલ્પનાના જાલથી મુક્ત થએલા, સમભાવમાં સ્થિત થએલા, અને આત્મભાવમાં રમણ કરતા મનને જ્ઞાની પુરૂષોએ મનોગુપ્તિ કહેલી છે.
વિવેચન-આર્ત અને રૌદ્રધ્યાનને કલ્પના જાલ કહેવામાં આવે છે. આવી કલ્પના જાલથી પ્રથમ મનને મુક્ત કરવું જોઈએ. જુઓ કે ધર્મધ્યાન એ પણ એક ઉચી હદની અપેક્ષાએ કલ્પના જાલ છે. તથાપિ પ્રથમ અભ્યાસીઓ માટે તેને કલ્પના જાળ ન ગણતાં આર્ત, રેશદ્ર ધ્યાનને કલ્પના જાલ ગણવી. આર્ત રેદ્ર વિનાની સ્થિતિમાં મનને મૂક્યા પછી બીજી સ્થિતિ મનને સમભાવમાં સ્થાપિત કરવાની છે. આ સમભાવમાં આ વૈદ્ધ ધ્યાનનો આદર પણ નહિ, અને તિરસ્કાર પણ નહિ, અર્થાત્ ધર્મ ધ્યાનની સ્થિતિ ઉપર લાવી મૂકવું. આ સ્થિતિમાં અનેક જાતનાં શુભ આલ બને લઈને મનને સ્થિર કરવાનું છે. સ્થિર કરવાનું છે એટલે અશુભમા જતું રેકી ધર્મ ધ્યાનના વિચારોમાં દઢ કરવાનું છે. ત્યાર પછીની ત્રીજી સ્થિતિમાં મનને આત્મભાવમાં રમણ કરતું કરવાનું છે. આ આત્મભાવમાં કોઈ પણ જાતની માનસિક કલ્પના કરવાની નથી. સ્થળ વિચારોથી રહિત કરી નિવિકલ્પ કરવાનું છે. જ્યાં સુધી કઈ પણ જાતની કલ્પના મનમાં હોય, કેઈ પણ જાતના વિચારો હોય ત્યાં સુધી મન આત્મભાવમા કદી આવી શકતું નથી. આત્મભાવમાં મનને લાવવા માટે વિચારેને એક બાજુ કાઢી મૂકવાના છે, તેવા આત્મભાવમાં લય પામેલા મનને મને ગુમિ કહેલી છે. આ ઠેકાણે કેટલાક એવી શકો કરે છે કે “મનમાં વિચાર ન કરે ત્યારે શું શુન્ય થઈ જવું ? કે જડ થઈ જવું? એવી શૂન્યતાની કે જડતાની સ્થિતિ, અમને જોઈતી નથી,” વિગેરે કલ્પના કરનારા અત્યારના જ્ઞાનીઓએ જરા મહેનત લઈને પૂર્વે કહેલ ક્રમ પ્રમાણે અનુભવ મેળવી લેવો જોઈએ, તો તેઓને જણાશે કે શૂન્ય થાઓ છે, જડ થાઓ છો કે આનંદના ભોક્તા થાઓ છો?
મૂકવું. આ
સ્થિર કરવાનું
છે. ત્યાર
| SR No. | 011634 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kesharvijay |
| Publisher | Vijaykamal Keshar Granthmala Khambhat |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |