________________
'आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. २ सू. ५ पृथिवीजीवसिद्धिः
४५९
पृथिव्यादीनामव्यक्तैव घोरतरवेदना भवतीति भगवता केवलालोकेन साक्षात्कृत्य
प्रवेदितम् ।
अत्रैवान्यमपि दृष्टान्तमाह - " अप्पेगे संपमारए अप्पेगे उद्दवए " इति । एकः कश्चित् यथा सर्वावयवयुक्तं कञ्चित्प्राणिनं संप्रमारयेत् = तीत्रद्वेषावेशेन शस्त्रादिप्रहारेण चेष्टाराहित्यरूपां मूर्छामापादयेत् तथा एकः कश्चित् मूर्छापिन्नं उद्यावयेत्= प्राणेभ्यो व्यपरोपयेत्, तस्य मूर्च्छाविशेन व्यक्त - वेदनाया अभावेऽपि अव्यक्ता घोरतर वेदना जायत एव तथा पृथिवीजीवानामव्यक्ता घोरतरवेदना भवत्येव ।। सू. ५ ॥
इत्थं पृथिवीकायस्य जीवत्वं शखादाघातेन वेदनां च प्रदर्श्य, अधुना उसी प्रकार प्रगाढ मोह अज्ञान वाले स्त्यानर्द्धि आदि कर्म के उदय से अप्रकट चेतना वाले पृथ्वीकाय आदि जीवों को अप्रकट किन्तु अत्यन्त दारुण वेदना होती है । यह बात भगवान् ने केवलज्ञान से साक्षात् जानकर प्रकट की है ।
इसी विषय में एक दृष्टान्त और कहते है - 'अप्पेगे' इत्यादि । जैसे - कोई पुरुष, सभी अवयवों से युक्त किसी प्राणी को तीव्र द्वेष के आवेश के वश हो कर शस्त्र आदि का प्रहार कर के चेष्टारहित-मूर्च्छित कर देता है, तथा कोई उस मूर्च्छित पुरुष को प्राणहीन करता है तो यद्यपि उस मूर्च्छित में व्यक्त वेदना नहीं है फिर भी अभ्यक्त अत्यन्त घोर वेदना होती ही है, इसी प्रकार पृथिवीकाय में घोर अव्यक्त वेदना होती है | सू. ६ ॥
इस प्रकार पृथिवीकाय की सचित्तता और शस्त्र आदि के आघात से होने वाली
(દૃઢ) માહ અજ્ઞાનવાળા સ્ત્યાનહિં આદિ કર્મના ઉદયથી અપ્રકટ ચેતનાવાળા પૃથ્વીકાય આદિ જીવાને અપ્રકટ પરન્તુ અત્યન્ત દારુણ વેદના થાય છે, આ વાત ભગવાને કેવલ જ્ઞાનથી સાક્ષાત્ જાણીને પ્રકટ કરી છે.
या विषयभां भेङ भीलु दृष्टान्त उडे छे- 'अप्पेगे' इत्यादि, प्रेम अर्थ पुरुष, સર્વ અવયવાથી યુક્ત કોઈ પ્રાણીને તીવ્ર દ્વેષથી આવેશને વશ થઈ શસ્ત્ર આદિના પ્રહાર કરીને ચેષ્ટારહિત-મૂતિ કરી નાખે છે, તથા કાઈ તે મૂતિ પુરૂષને પ્રાણહીન કરે છે. તે મૂતિમાં વ્યક્ત વેદના નથી. તે પણુ અવ્યક્ત (જાણીજોઈ શકાય નહિ તેવી રીતે) અત્યન્ત ઘાર વેદના થાય છે. એ પ્રમાણે પૃથ્વીકાયમાં પણ ઘેર વેદના થાય છે. પા
આ પ્રમાણે પૃથ્વીકાયની સચિત્તતા અને શસ્ત્ર આદિના આઘાતથી થવાવાળી
