________________
४५८
आचारागसूत्रे पश्यति न, शणोति, नाप्युच्चैः क्रन्दति, तावता तस्याऽजीवत्वं वेदनाया अभावो वा निश्चेतु वक्तुं वा न शक्यते, एवं पृथिवी सचेतना वेदनासहिता चेति निश्चीयते । जात्यन्धवधिरमूकपड्ग्वादिगुणयुक्तपुरुषवत्, मृगापुत्रवत्, इत्यर्थः ।
यद्वा पञ्चन्द्रियाणां सुव्यक्तचेतनानां पादगुल्फजङ्घाजानूरुकटिनाभ्युदरपार्श्वपृष्ठोरोहृदयस्तनस्कन्धवाहुहस्ताङ्गुलिनखग्रीवाहन्वोष्ठदन्तजिह्वातालुगलगण्डकर्णनासाक्षिभ्रललाटमस्तकादिषु भिद्यमानेषु छिद्यमानेषु वा यथा घोरतरवेदना जायते तथा प्रगाढमोहाज्ञानवतां स्त्यानद्धर्यादिकर्मोदयाद् अव्यक्तचेतनानां भेदन-छेदन के समय, अपने अंग के भेदने छेदने वाले को न देखता है, न सुनता है, न उची आवाज से चिल्लाता है; इतने मात्र से उस में अजीवपना या वेदना का अभाव निश्चित नहीं किया जा सकता, और नहीं कहा जाता । इसी प्रकार पृथिवी सचेतन है और उसे वेदना भी होती है, यह बात निश्चित हो जाती है । अर्थात् जैसे मृगालोढक की तरह बहिरे, मूगे, लंगडे आदि पुरुष को वेदना होती है, उसी प्रकार पृथिवीकाय को भी वेदना होती है।
अथवा स्पष्ट चेतना वाले पञ्चेन्द्रिय जीवों के पैर, गुल्क, जांघ, जानु, उरू, कमर, नाभि, उदर, पार्श्व, पृष्ठ, उर-छाती, हदय, स्नन, स्कन्ध, वाहु, हाथ, अंगुली, नख, ग्रीवा, दाढी, होठ, दांत, जीभ, ताल, गला, कनपटी, कान नाक आँख, भौंह, ललाट, मस्तक आदि के भिदने--छिदने पर जैसे अत्यन्त घोर वेदना उत्पन्न होती है
છેદે છે, તે ભેદન- છેદનના સમયે પિતાના અંગનું ભેદન–છેદન કરનારને તે દેખતા નથી, સાંભળતું નથી, ઊંચા અવાજથી શોર-બકેર કરી શકતું નથી. એટલામાત્રથી તેમાં અજીવપણું અથવા વેદનાને અભાવ નિશ્ચિત કરી શકાતું નથી, તેમ કહેવાતું પણ નથી. એ પ્રમાણે પૃથ્વી સચેતન છે અને તેને વેદના પણ થાય છે. એ વાત નિશ્ચિત થઈ જાય છે. અર્થાત જેવી રીતે મૃગાલોઢી આ પ્રમાણે-બહેરા, મૂંગા, લંગડા આદિ પુરૂષને વેદના થાય છે, તે પ્રમાણે પૃથ્વીકાયને પણ વેદના થાય છે.
અથવા-સ્પષ્ટ ચેતનાવાળા જન્મા આદિપંચેન્દ્રિયજીના પગ,ઢીંચણ, જાંઘ,જાન, २० ४भर, नालि, S२, पाव, पृष्ठ, ७२-छाती, इत्य, स्तन, २४, मा डाथ, मांदा, नम, श्रीवाहाटी, 18, , WH, ताण, गणु, सभा, जान, ना, मांग, सभ२, ससाट, મસ્તક આદિના ભેદવા-છેદવાથી જેમ અત્યન્ત ઘર વેદના ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ પ્રગાઢ
