________________
કપર
વિશ્વોદ્ધાર શ્રી મહાવીર ઉભય સબ ધી અણમોલ બોધ કરેલ. આજે જેનામાં ફક્ત બે બળા ખાસ કરીને નથી જણાતાં, અરે ! દુનિયાને ઓછો ભાગ આ બે - બળે જીવનની સરિતાના સૂર જગવતો હશે.
સરિતાની જીવનની જેમ આપણે પણ વન–નગરમાંથી પસાર થવું પડે, બન્ને પ્રસંગે સમતલ માનસ રાખવા આમા અને શરીરનાં બળની જરૂર પડે જ. જીવનનો સળગ આદર્શ પ્રગટ કરવા હોય તે આત્મા અને શરીર બન્નેની આવશ્યક બળોની ઉપેક્ષા ચલાવી ન જ લેવી જોઈએ. * તપ અને નિર્બળતા–તપ એટલે ત્રિવિધ તાપને શમાવનાર તવ. એકાસણું આયંબિલ ઉપવાસ, છઠ્ઠ, અઠ્ઠમ આદિ તપના પ્રકાર. વિવિધ પ્રકારના તપ વડે શ્રી મહાવીરે આંતર બાહ્ય શત્રુઓના તાપને શમાવ્યા. તપથી શરીરને ઘસારો પહેચે પણ તે ધસારાની મરામત સત્યના અણુઓથી થઈ જાય. , , ,
જૈનધર્મે તપને મહાભ્ય અર્પે જનસમાજમાં ઘાતક નિર્બળતાને ફેલાવો કર્યો છે. એમ ઘણા ખરા અભ્યાસીઓને બોલતાં મેં સાંભળ્યા છે અને જવાબમાં તેઓને સાફ સાફ સંભળાવી દીધું છે કે, આગ્ય વિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ પણ તપની ભૂમિકા નક્કર કરે છે, તો તે સામે તમારે શું બોલવાનું છે ?' જવાબ એજ મળે છે કે, તમે જેનોએ તપને વધારે મહત્વ આપ્યું છે. '
વખત વીતતા જગતને તપનાં મૂલ્ય સમજાશે. જીવવાને ખોરાકની જેટલી જરૂર છે, તેટલી જ જરૂર જીવનને શુદ્ધ બનાવવા કાજે તપની છે. સતત પરિશ્રમ પછી આરામનું જે સ્થાન છે, તે જ સ્થાન સાહાર પછી તપનું છે. આ વાત થઈ આરેગ્યિ દૃષ્ટિએ તપ કરવાની, એના એકે એક સિદ્ધાન્તની યોજના પાછળ જૈનદર્શનની દષ્ટિ સદા ઉચ્ચ અને નિર્મળ રહી છે. કંઈ પણ સિદ્ધાન્તનું વહેણ તેણે અધભૂમિમાં વળવા દીધું નથી. તે જ રીતે તપના સિદ્ધાન્તને
