________________
રાજગૃહી
૧૩૫
-
--
-
આ વૈરાયવાળા પ્રાણીઓ પરના અપવાદ કઈ પણ કાળે બેલતા નથી તેમ પર અપવાદ સાંભળવા પણ ઉત્સુક , રહેતા નથી, કે અંતરમાં તેવા પ્રકારની રૂચિ જ રહેતી નથી. મધ્યસ્થ વૃત્તિવાળા હાઈને તેઓ હમેશાં સર્વના હિતનું ચિંતન કરે છે. કારણ પર તેઓ વસ્તુના સ્વરૂપને તથા કર્મને વિચાર કરે છે. પણ પ્રાણીઓની કૃતિનો વિચાર કરી તેમના તરફ રાગ કે રેષ દાખવતા નથી. તેઓ આજ્ઞામાં વર્તનારા હોય છે. જિતેશ્વરની આજ્ઞા પર તેઓને દઢ વિશ્વાસ હોય છે. સર્વદા ચિદાનંદમય સ્વભાવમાં જ તેઓ મસ્ત રહે છે. આનંદના ઉજ્જવળ પ્રદેશ તરફ જ તેમની પ્રત્યેક ક્રિયાની સૂકમવરાળ પહોંચે છે. સર્વદા સ્નેહ અને શાંતિના સનાતન મંત્રો ગુંજતા તેઓ જીવમાત્રના હિતમાં જ ઊભા રહે છે. “
વિરાગ્યનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજ્યા પછી લેપ શ્રેષ્ઠીએ શ્રી મહાવીરને ભાવ અધ્યાત્મવાદીના વિરાગ્યનું સ્વરૂપ પૂછયું.
જ્ઞાનસાગર શ્રી વીર બોલ્યા, “હે શ્રેષ્ઠિ ! એ વૈરાગ્ય આ દુનિયામાં બે પ્રકારે પ્રવર્તે છે. એક પ્રકારે વિષયોમાં ને બીજે ગુણેમાં. વિષયમાં ફરતો વૈરાગ્ય સામાન્ય કેટીનો ગણાય અને ગુસ્સાથી પ્રાપ્ત થયેલો વૈરાગ્ય ઉત્તમ કોટીને ગણાય. પહેલામાં ઇચ્છિત વસ્તુની અપ્રાપ્તિથી વૈરાગ્ય થાય છે, જયારે બીજામાં ગુણ ઉત્પન્ન થવાથી થાય છે.
ઉત્કૃષ્ટ અધ્યાત્મ ભાવવાળા પાગીઓનું શરીર ઉત્તમ પ્રકારના શીલથી મહેતું હોય. તેમને શરીરની સુગંધી માટે, કરતુરી, 'માલતી કે ચંદનની જરૂર ન પડે. પણ ઉચ્ચ પ્રકારનું જીવન જીવતાં તેમનું રક્ત એટલું બધું નિર્મળ અને પાતળું થાય છે, તેમાંથી આત્માના નિર્ભેળ દિવ્ય ભાવોની સુગધી પ્રગટ થાય અને શરીર તેનાથી મહેક મહેક થાય. તેમનું મન સદા જ્ઞાનમય વૈરાગ્ય ભાવમાં જ સ્થિર રહે છે, એટલે કે દુનિયાના
