________________
૧૩૪
વિશ્વોદ્ધાર શ્રી મહાવીર વાળા માણસો શુષ્ક તર્ક, સાહિત્ય, ગીત, રૂપક વિગેરે જે કાંઈ બોલે છે, સાંભળે છે, કે ચિતવે છે, તે સર્વ પિતાને ઇચ્છિત વસ્તુની અપ્રાપ્તિથી જ બોલે છે. આવા માજીસો બહારથી એમ જ બેલે છે કે, “ સંસાર નામો છે, કોઈ કોઈનું નથી, ધર્મ કરશે એજ તરશે. ' પરંતુ આ સર્વ વાગ્યરંગી બલની નીચે નિજના સિંતિત વિષયની અપ્રાપ્તિ જ કારણરૂપ છે. તેથી તેના બોલાથલા શબ્દોની અસર કોઈને જ ન થાય. મતલબ કે તે વૈરાગ્ય પારમાર્થિક મહેતા સ્વાર્થ પૂરતાં જ છે. પરંતુ આવા પ્રકારનો વૈરાગ્ય કઈ વખત કોઈ જીવને સાચા વૈરાગ્યની દિશામાં દોરી જાય છે અને તેથી જ તેને વૈરાગ્યની કક્ષામાં મૂકી છે. .
મેહ ગર્ભિત રાય –આ વૈરાગ્ય ચિહ્ય દર્શનના શાસ્ત્રભ્યાસથી ઉત્પનન થયેલા ભવનનુંયના દર્શનથી બાલ તપસ્વીઓને પ્રાપ્ત થાય છે. જીવાછવાદિ તાના સ્વરૂપને વિપર્યયપણે ગ્રહણ. કરવાથી તેઓનો વૈરાગ્ય અજ્ઞાન (મેહ) ગર્ભિત છે. જૈન દર્શનમાં પણ જેઓને વધુ સ્વરૂપનું યથાર્થ જ્ઞાન નથી હોતું, તેથી પદાર્થના સ્વરૂપના અને વિપરિત રૂપે પ્રરૂપે છે. સિદ્ધાન્તને અભ્યાસ કરીને તે ઉપર જેઓ આજીવિકા ચલાવે છે અને અલ્પ શક્તિવાળો છતાં પણ પોતાનો અનાચાર ગુપ્ત રાખવા માટે મોટી શક્તિથી ક્રિયાને અથવા જ્ઞાનનો દેખાવ કરે છે, વાચાલતાથી ભેળા સ્વભાવના છાના મનમાં પોતાના માટે ઊંચે અભિપ્રાય કેમ ચાય, તેવા પ્રકારનો બાહ્ય દેખાવ કરે છે તેઓનો વરાગ્ય પણ પારમાર્થિક વૈરાગ્ય નથી. શરીરની અંદર રહેલા જીર્ણ જવરની પેઠે આવા પ્રાણીઓનો વૈરાગ્ય માત્ર ઘણા નું પોષણ કરનાર નીવડે છે. જેઓને ઉત્સર્ગમાં, અ૫-- વાદમાં. વ્યવહારમાં, નિશ્ચયમાં, જ્ઞાનમાં અને ક્રિયામાં વાદવિવાદ હોય. તેઓ પણ આજ કોટીમાં આવે છે. - જ્ઞાન ગર્ભિત વૈરાગ્ય –જેઓની બુદ્ધિ સ્યાદાદ શેલીથી રવપર માગમમાં યયારિયતિ પ્રવતાવતી હોય છે તેમને આ વેરાગ્ય થાય છે.
