________________
રાજગૃહી
૧૩૧ સંસારના વિવિધ પ્રકારના સુખ ભોગમાં જીવનનો અણમોલ સમય વ્યતીત કરતા, છને સાચા સુખનું રહસ્ય સમજાવતા પ્રમ ઉપકારી શ્રી મહાવીર ભગવાન એકદા રાજગૃહીમાં પધાર્યા. તે વખતે -ક્ષેપકેષ્ઠી પિતાના મિત્ર જિનદત્ત શ્રાવકની પ્રેરણાથી ભગવાનને વાંદવા ગયાં. સારા મિત્રની સેબતથી લાભ જ થાય. પિતાના મતના સમર્થન સારૂ લેપશ્રેષ્ઠીએ ભગવાનને પ્રશ્ન કર્યા.
હે ભગવન ! મારા ગુરૂ જે અધ્યાત્મ સ્વરૂપનું વર્ણન કરે છે -તે સત્ય છે કે અસત્ય ?'
હે શ્રેષ્ઠી ! અધ્યાત્મના ચાર પ્રકાર છે. નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ. તેમાના પહેલા ત્રણ પ્રકાર અધ્યાત્મના કારણરૂપ છે. જે ' પુરુષમાં ભાવ અધ્યામાં રહેલું હોય તેમનાં કાર્ય સંપૂર્ણ સિદ્ધ થાય છે. બીજા ત્રણ ભેદવાળાના થતાં નથી. કેઈ માણસ એમ કહે છે, “હું અધ્યાત્મ જાણું છું અને તેનું સુખ પણ અનુભવું છું.” તો તે રેગ્ય નથી કારણ કે શુદ્ધ અધ્યાત્મને વિષે તેનો ભાવ જ જાય. અધ્યાત્મ એ કઈ પદાર્થ નથી કે જાણી શકાય વા તેને પગ કરી શકાય. શુદ્ધ અધ્યાત્મવાદી કેવળ અધ્યાત્મ ભાવમાં જ રમમાણ રહે. કારણું કે અધ્યાત્મનું સ્વરૂપ નિર્વિકલ્પ છે અને તેવા સત્ય અધ્યાત્મ વિના બીજુ કાઈ આત્માને ઉપકારી નથી. તર્કશાસ્ત્ર અને વૈરાગ્ય શાસ્ત્ર વિગેરેની યુક્તિઓને જાણનારા માણુ ય અધ્યાત્મજ્ઞાન વિના અનેક પ્રકારની શુષ્ક યુકિતઓ
કરે છે, પરંતુ તે સર્વ સંસારની વૃત્તિ માટે જાણવી.” અધ્યા- -ન્મનું મૂળ સ્વરૂપ સમજાવતા મહાજ્ઞાની શ્રી મહાવીર બોલ્યા.
“હે ભગવન ' આપ જેનું વર્ણન કરો છે તે અધ્યાત્મ કેવું હોય છે? અધ્યાત્મ તત્ત્વમાં રસ પડવાથી શ્રેષ્ઠીએ બીજો પ્રશ્ન કર્યો.
શ્રી વીર જ્ઞાની–મહાજ્ઞાની હતા. તેમણે શ્રેષ્ઠીના પ્રશ્નમાં જણાવ્યું - મિથ્યાત્વના અધિકારનો ત્યાગ કરીને આત્માને અવલંબીને જે
