________________
૩૫
પશમ ભાવ પણ હોય છે. પરંતુ મેહનીય કર્મમાં રોદયની સાથે લોપશમ ભાવ વિરોધી હોવાથી જે જે પ્રકૃતિઓનો સેદય ચાલુ હોય તેને તે તે કાળે ઉપશમ ભાવ કે ક્ષયપશમ ભાવ હેતું નથી. પરંતુ જે જે પ્રકૃતિઓને રોદય અને પ્રદેશદય બને દબાવ્યા હોય તે તે પ્રકૃતિને ઉપશમ ભાવ કહેવાય ! અને જે જે પ્રકૃતિઓને રદય દબાવ્યો હોય, પરંતુ પરપ્રકૃતિમાં ભળીને ઉદયમાં આવવા રૂપે પ્રદેશેાદય ચાલુ હોય તે તે પ્રકૃતિઓને તે કાળે ક્ષોપશમ ભાવ સમજ–અને જે મેહનીય પ્રકૃતિઓને રદય તથા પ્રદેશદય બને ચાલુ હોય તે વખતે-તે જીવને) ઔયિક ભાવે તથા–સ્વરૂપે વિપાકેદય હોય છે, એમ સમજવું.
(૨) ક્ષાયિકભાવઃ—આ ભાવ પણ બન્ને પ્રકારના મેહનીય કર્મ સંબંધી તેમજ જ્ઞાનાવરણય, દશનાવરણીય અને અંતરાય કર્મ સંબંધી હોવાથી તેના નવ પ્રકારને શાસ્ત્રથી યથાર્થ જાણવા જરૂરી છે. આ સ્વરૂપને જાણવાથી પરમાત્માની યથાર્થ ઓળખાણ થઈ શકે છે. (૧) કેવળજ્ઞાન (૨) કેવળદર્શન (૩) ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ (૪) અક્ષય ચારિત્ર (૫) દાન (૬) લાભ (૭) ભેગ (૮) ઉપલેગ (૯) અને અનંત વીર્યપ્રવર્તન એ નવે ભાવે પરમાત્માનું પ્રવર્તન યાને પરિણામ પામવાપણું હોય છે. એટલે કેવળી પરમાત્મા પિતાના અનંત જ્ઞાનાદિ ગુણમાં પૂર્ણપણે અખંડ સ્વરૂપે અવ્યાબાધપણે નિરંતર અક્ષયભાવે પરિણામ પામતા હોય છે.
