________________
૩૪
સાચી ઓળખાણ કરનાર આમા પરમશુદ્ધ-પરમાત્માના સ્વરૂપને પણ યથાર્થ નિશ્ચય કરી શકે છે. માટે પ્રત્યેક કાળે આત્મ-કર્તુત્વભાવવડે ચિત્ર-વિચિત્ર સ્વરૂપમાં પરિણામ પામતા આત્માના શુદ્ધાશુદ્ધ સ્વરૂપને સમજવા માટે આત્માના પાંચ ભાવનું કિંચિત્ સ્વરૂપ જણાવીએ છીએ. શ્રી તવાર્થ સૂત્રમાં જણાવ્યું છે કે–
“શૌપાણિજિૌ માવી નીવર્યા - तत्त्वमौदयिकपारिणामिकौ च
અર્થ–સંસારી જી (૧) પથમિક (૨) ક્ષાયિક (૩) મિશ્રએટલે ક્ષાપશમિક (૪) દયિક (૫) પારિણામિક એ પાંચે ભાવમાં યથાતથ્ય સંબંધે પરિણામ પામતા હોય છે.
(૧) ઉપશમ ભાવ –દર્શન મેહનીય અને ચારિત્ર મહનીયના સંબંધથી બે પ્રકારે હોય છે. (૧) ઉપશમ સમ્યકત્વ (૨) અને ઉપશમ ચારિત્ર. દર્શન સપ્તકના ઉપશમ કાળે સમ્યકત્વવાન્ જીવ શમ-સંવેગ-નિવેદ-અનુકંપા અને આસ્તિકર્થ એ પાંચ લક્ષણયુક્ત જાણો, અને સમ્યક્ત્વ મોહનીયના રદયકાળે જીવને ક્ષપશમ સમ્યક્ત્વવાનું સમજો. જ્યારે ઉપશમ ચારિત્રમાં જીવને જેમ જેમ ચારિત્રાવરણીય કષાયોનો ઉપશમ થાય છે તેમ તેમ તે તે કષાયોનો રોદય અને પ્રદેશેાદયને પણ ઉપશમ હોય છે તેમ જાણવું. વિશેષતઃ સમજવા જેવું એ છે કે જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અંતરાય આ ત્રણે ઘાતી કર્મોને રદય હોય ત્યારે
8. હજુ
