________________
૧૬
છે. આ માટે કહ્યુ છે કે
“આત્મજ્ઞાન મળ્યું તુä, આત્મજ્ઞાનૈન ન્યતે 1 तपसा प्यात्म - विज्ञान- हीनै छेत्तुं न शक्यते ॥ તેમજ વળી કહ્યુ છે કે—
!! दुक्खं णज्जइ अप्पा, अप्पा उण भावणं दुक्खं । भाविय व सहावपुरिसो, विसएस विरच्चइ दुक्खं ॥
હવે શાસ્ત્ર સખ ધયી, કતૃત્વ, લેાકતૃત્વ તેમજ જ્ઞાતૃત્વ સ્વરૂપી ચૈતન્ય ગુણવાળા–આત્મ તત્ત્વના અનેક સ્વરૂપમાંથી આત્માર્થ સાધકતાની અપેક્ષાએ, અવશ્ય જાણવા જરૂરી એવા ત્રણ ભેદોનુ (સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંતથી ) કિંચિત્ સ્વરૂપ જણાવીએ છીએ.
(૧) અહિરાત્મા જે આત્માએ શરીર-ધન–સ્ત્રીપુત્રાદિક પર–દ્રવ્યમાં આત્મીયતાની બુદ્ધિએ જીવન જીવે છે, તેઓમાં પરદ્રવ્યમાં આત્મત્વભુદ્ધિ એ અહિરાત્મપણુ હાઈ તેઓને પ્રગટ મિથ્યાસૃષ્ટિ જાણવા,
:
(૨) અંતરાત્મા ઃ જે આત્માએ પેાતાના આત્માને ક ખ ધનથી મુક્ત કરવા માટે પૂર્ણ અન‘ત-અક્ષય-શુદ્ધ પરમાત્મ દશા પ્રગટ કરવાના સમ્યક્ પરિણામ યુક્ત પ્રવૃત્તિવાળા છે, તેઓ પેાતાના અંતરંગ શુદ્ધ સ્વરૂપને શાસ્ત્રાદેશથી યથા જાણવાવાળા હોઈ તેઓને અંતરાત્મા જાણવા. (૩) પરમાત્માઃ જે જે આત્માઓએ અંતરાત્મ
