________________
૧ર૧ આથી પ્રત્યેક સમયે-સમયે જે-જે વિવિધ સ્વરૂપે જે જે : ઉત્પત્તિ અને નાશના પરિણામે જણાય છે, તે સઘળાએ ત્રિકાલિક ગુણ સત્તાના આધારરૂપ, તેતે દ્રવ્યના પર્યાય પરિણામ છે. તેમાં ઉત્પત્તિનાશને વ્યવહાર તે માત્ર પૂર્વાપર ભાવની સુતાગીણતા વડે થાય છે. અને જેમાં તે વ્યવહાર કરાય છે, તે દ્રવ્ય મૂળ સ્વરૂપે તે ત્રણેકાળ કાયમ હોય છે. દષ્ટાંત તરીકે -માટીનું આદિ દ્રવ્યમાં ઉત્પત્તિ નાશરૂપ તેના પ્રત્યેક આકૃતિ પર્યાયમાં સ્વગુણ સત્તાનું ધૃવત્વ પ્રત્યક્ષ જણાય છે.
૪. પ્રશ્ન –પ્રત્યક્ષ જણાતા ઉત્પત્તિ-નાશ સ્વરૂપી જ આ જગતને જાણવું જોઈએ, નાહક વિકાલિક દ્રવ્યત્વને સ્વીકાર જ શા માટે કરવું જોઈએ?
૪ઉત્તર કે મૂળ છએ દ્રવ્યની વિકાલિક સત્તાનું જ્ઞાન તો કેવળી પરમાત્માઓને હેય છે. તેમ છતાં આરેપિત
અવાંતર દ્રવ્યવ ભાવે–પણું, ચારેગતિમાં પ્રત્યેક આત્માઓને ભૂતકાળ અને ભાવિકાળના પિતાના જીવન સંધે, વર્તમાન પરિણામને સંબંધ પ્રત્યક્ષ અનુભવગમ્ય હોય છે અને તેથી જ તે સહેતુક સુખની પ્રાપ્તિ અને દુઃખની નિવૃત્તિ માટે નિરંતર સર્વે જીવે પ્રયત્ન કરતા હોય છે. તેમાં વિષયાસકત અજ્ઞાની છે તે, નિરંતર આહારાદિ સંજ્ઞામાં પ્રવર્તન કરતાં થકા આધિ-વ્યાધિ અને ઉપાધિમય જન્મમરણના દુઃખ જોગવતા પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, જ્યારે ધ્રુવપદના અથી–આત્મદશ-આત્માથી આત્માએ જ્ઞાન-દર્શનચારિત્ર અને તપાદિ
