________________
૧૨૨
ઋાસિક ગુણમાં પ્રવર્તન કરતા થકા સચિદાનંદ સ્વરૂપમાં પરિણામ પામતા હોવાથી તત્વતઃ નિર્વિકલ્પ ભાવે, પરભાવથી સુક્ત પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. આથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે દ્રષ્યની સત્તારૂપે ગુણે સહભાવી નિત્ય હોય છે. જ્યારે ઉત્પાદ-વ્યય સ્વરૂપી પર્યાય પરિણમનભાવે ક્રમભાવી સ્વરૂપે દ્રવ્ય કથંચિત અનિત્ય પણ છે.
પ. પ્રશ્ન-જીવાજીવાદિ દ્રવ્યનું ઉત્પત્તિનાશરૂપ પરિણામી પણ તે પ્રત્યક્ષ અનુભવગમ્ય થાય છે પરંતુ દ્રવ્યના પુત્વ યાને નિત્ય ધર્મને પરિણમીત્વ ધર્મ સાથે કેવી રીતે અવિરૂદ્ધતા હેઈ શકે?
પ. ઉત્તર –પ્રત્યેક દ્રવ્ય પ્રત્યેક સમયે અગુરૂ-લઘુ મે, પિતાની સમસ્ત સ્વગુણ સત્તામાં સ્વત: તેમજ પરતઃ ઉત્પત્તિનાશ તેમજ પ્રવત્વ એ ત્રણે ધર્મોમાં નિરંતર પરિણામ પામતું હોય છે. આથી જ તે છદ્મસ્થ જ્ઞાનીઓને કર્થચિત તેમજ કેવળજ્ઞાનીઓને સમસ્તભાવે સર્વે પદાર્થોના ભૂત– ભાવિ અને વર્તમાન ત્રણે કાળના ઉત્પત્તિ-નાશ અને ધ્રુવતા પરિણામેનું તે-તે કાળ સંબંધે યથાર્થ જ્ઞાન હોય છે. આથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કઈ પણ પરિણામ પણ વિવિધ સ્વરૂપી હોય છે. આ માટે પ્રત્યેક વ્ય-પર્યાયને સ્યાદથી ત્રિવિધ સ્વરૂપે યથા–અવિરૂદ્ધભાવે સમજવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ.
૬. પ્રશ્ન –શું સ્યાદવાદ-રહિતપણે યથાર્થ—અવિરૂદ્ધ બોધજ્ઞાન ન હોઈ શકે?
૬. ઉત્તર –ઈ પણ જ્ઞાનમાં સ્યાદવાદનું કાર્ય તો
