________________
૮૫
મુખ્યપણે તે સ્વાભાવિક અને વૈભાવિક અને પ્રકારે શુષાશુદ્ ઉપયેગાનુસારે કરાતુ હાઈ આત્મા એ આત્મહિતાર્થે શુદ્ધ ઉપચાગાનુસારી કમમાં ઈષ્ટતા સ્થાપવી જોઈ એ.કે જેથી પાતે-પેાતાના સ્વાભાવિક્ર–ગુણ–કમથી પેાતાના શુદ્ધ સ્વભાવને (મની પરાધીનતામાંથી છેડાવી) ક્ષાયિક ભાવે સ્વાધીન કરવાવાળા
ન્યાય.
અહિં એ ખાસ સમજવું જરૂરી છે કે જેઓ આત્માને સ્વતંત્રપણે કજ માનતા નથી. તેઓને તે પેાતાના દુવિ ચારી દુરાચરણના દારૂણ કે બંધના વિષાકાના ડરપણ હાતા નથી. તેમ છતાં હકીકતે જે સત્ય છે તે એ છે કે જગતમાં પ્રત્યેક આત્માને પેાત–પેાતાના ભિન્ન-ભિન્ન ક્રમ વિપાકને ભાગવવા તેા પડે જ છે. એટલુ જ નહિ, પરંતુ પોત–પેાતાના કર્માનુસારે પ્રત્યેક આત્માને, ઈષ્ટાનિષ્ટ સચેાગ-વિયેાગથી સુખદુઃખના અનુભવ પણ હેાય છે. અને તેથી જ તેા, પ્રત્યેકજીવ પોતાની સમજ પ્રમાણે દુઃખની નિવૃત્તિ, અને સુખની પ્રાપ્તિ માટે નિરંતર પ્રયત્ન પણ કરતા હાય છે. આ માટે કહ્યું છે કે—
•
“ સ્વયં મે શેત્યામા, સ્વયં તત્ મનુત્તે । स्वयं भ्रमति संसारे, स्वयमेव विनश्यति ॥
यः कर्ता कर्मभेदानां भोक्ता कर्मफलस्य च । સંસા—પરિનિર્વાંતા, સ ઘામા નાન્યક્ષળ ||
