________________
૮૨.
પર-પરિણામીપણું છે. તે પર–પરિણામભાવે વ્યવહારથી તે અને દ્રવ્યોને અનિત્ય જાણવાંતે પણ તત્વતઃ અવિરૂદ્ધ છે, આમ છતાં પ્રત્યેક આત્મ દ્રવ્યો તે પિતાના સ્વગુણની અનંત સત્તાને મૂળ થકી ત્રણે કાળે પણ ત્યજતા ન હોવાથી વ્યવહારથી પણ કથંચિ-નિત્ય છે. જ્યારે પૂરણુ–ગલન સ્વભાવી પુદ્ગલ (જડ) દ્રામાં તો સ્વગુણ વર્ણાદિ સત્તામાં પણ સ્વતઃ તેમજ પરતઃ નિરંતર ફેરફાર થતે હેવાથી શાસ્ત્રમાં તેને અનિત્ય કહેલ છે.
વળી પણ વિશેષે કરીને આત્માના પરમ ધ્રુવ પરિણામી નિત્યત્વ સ્વરૂપને જાણવા માટે આ સમજવું જરૂરી છે કે, જેમ તીવ્ર અધવ ગતિ પરિણામમાં (રેલવે ગાડી આદિમાં) રહેલ અસ્થિર મનુષ્ય–અન્યત્ર દૂર સ્થિર એવા વૃક્ષ-ઘર નગરાદિને પણ બ્રાંતિથી અસ્થિર એટલે વિરૂદ્ધ ગતિમાં જતા જુએ છે. તે મુજબ અનિત્ય-અધ્રુવ પરિણામી આત્માઓ તે શુદ્ધ ક્ષાપશમિક, તેમજ ઓયિકભાવે પિતાને અનિત્ય અને અધવ જાણે છે.
પરંતુ જેઓએ જ્ઞાનાવરણીય-દર્શનાવરણય–મોહનીય અને અંતરાય એ ચારે આત્મ-ગુણ ઘાતી કર્મોનો સર્વથા ક્ષય કરી, કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને પિતાની આત્મ-સત્તાને ક્ષાવિકભાવે સ્વાધીન કરેલી છે અને અનંત-અક્ષય કેવળજ્ઞાને કરી પ્રત્યેક સમયે, સહજ સ્વભાવે જગતના સર્વ પદાર્થોની-ત્રિકાલિક સર્વ સત્તાના જ્ઞાનવાનું છે, તેમને સર્વ દ્રની -ત્રિકાલિક ધ્રુવ-અધ્રુવ સર્વ સત્તાનું સંપૂર્ણ યથાર્થ
