________________
જૈન સ ંસ્કૃત સાહિત્યના ઇતિહાસ
આમ ગણપાાદિને લગતી કૃતિઓ છ છે, એ પૈકી છેલ્લી ચારને માટે મેં આંશિક એવા નિર્દેશ કર્યાં છે.
૪૬
આદ્ય વ્યાકરણ આપણા આ દેશમાં વ્યાકરણાની રચના *ણા પ્રાચીન સમયથી હાથ ધરાઈ છે. તેમ છતા મહાવીરસ્વામીની પૂર્વ કાઈ જૈને— મુનિવરે * ગૃહસ્થે સસ્કૃતમાં વ્યાકરણ પુ હાય એમ જણાતું નથી. એ હિસાખે એન્ડ વ્યાકરણ એ વીરશાસનની સ્થાપના કરતાં પહેલાંનુ છે અને સપાહુડ વીરશાસન સ્થપાતાં રચાયું છે. એ જૈતાના સૌથી પ્રાચીન વ્યાકરણા છે પરંતુ એ બેમાંથી એક આજે તા ઉપલબ્ધ નથી, આથી ઉપલબ્ધ સાહિત્યના વિચાર કરતાં જણાય છે કે દિ દેવનિએ જે જૈનેન્દ્રબ્યાકરણ રચ્યુ છે તે સમગ્ર ઉપલબ્ધ જૈન વ્યાકરણાની અપેક્ષાએ પ્રાચીનતમ ગણાય. એવી રીતે વ્યાપનીય’ સંપ્રદાયનું આદ્ય વ્યાકરણ તે યાપનીય શાકઢાયનકૃત શબ્દાનુશાસન છે. શ્વેતાંબરનુ ઉપલબ્ધ થતુ સૌથી પ્રથમ વ્યાકરણ તે બુદ્ધિસાગરસૂરિષ્કૃત ૧૪મુદ્ધિસાગર છે. જૈન ન્યાસામાં તા દિ, વનન્દિએ પાણિનિકૃત અષ્ટાધ્યાચી ઉપર ૧૫શબ્દાવતાર નામના રચે ન્યાસ સૌથી પ્રાચીન છે જ્યારે વિશ્રાન્તવિદ્યાધર ઉપર મલ્લવાદીએ રચે ૬૬ન્યાસ એ સૌથી પ્રથમ શ્વેતાંબરીય ન્યાસ છે.
સર્વોત્તમ વ્યાકરણ— સમસ્ત જૈન વ્યાકરણામાં ‘કુલિ॰ હેમચન્દ્રસૂરિષ્કૃત સિહે૦ નામનું વ્યાકરણુ એની સાગાપાંગતા, સરળતા
૬૦ જ જી ૧૨-૧૪.
૬૧ જ પૃ ૧૪–૧૫.
૬૨ જુએ પૃ. ૧૫—૨૦.
૬૩ જુઓ પૂ ૨૫, ૨૬ અને ૧૮,
૬૪ ભુંઆ પૃ. ૩૧–૩૨
૬૫ જ પૃ. ૧૬.
૬૬ જુએ પૃ. ૨૪.
