________________
ઉપઘાત
S૭
પઘમાં પ્રસ્તુત કૃતિને સયન્નરાજગમ અને અંતિમ પત્રમાં યત્રરાજામ કહી છે. પાંચે અધ્યાયના નામ સાવથ છે એ નીચે મુજબ છે. -
ગણિત, યત્નઘટના, ચન્નરચના, ચન્નરોધન અને પન્નાવિચારણા
સર્વશના ચરણકમળને અને મનસૂરિ નામના ગુરુને હૃદયમાં પરામર્શ કરીને યત્રરાજની રચના કરાઈ છે. પ્રથમ અધ્યાયમાં જ્યા, ક્રાન્તિ, ઘજપાના ફળ, સૌમ્ય અન્ન અને યોગ્ય યંત્રને અંગે ઇષ્ટ અક્ષશિના ઉન્નત વલથ-કેન્દ્રના વ્યાસાધ, સાયન સૂર્ય દ્વારા બત્રીસ નક્ષત્રો અને યુવકે, નક્ષત્રમાં કર્મ ઇત્યાદિ લાવવાની રીત દર્શાવાઈ છેબીજા અધ્યાયમાં યત્રની રચનાને પ્રકાર વિચારાયે છે ત્રીજામાં યત્રના ભેદે તેમજ સૌમ્ય યંત્ર વગેરેને અંગે કેટલાક સાધનની સમજણ અપાઈ છે. ચેથામાં યત્રના શોધનને વિચાર કરી છે. પાંચમામાં રહે અને નક્ષત્રના અંશો લાવવાની રીત, બાર આગળના શકુ ઉપરથી સાત આગળના શકુની તેમજ સાત આગળના શંકુ ઉપરથી બાર આગળના શંકુની છાયા લાવવાની રીત તેમજ પત્ર દ્વારા ભૌમાદિના ઉદય અને અસ્તનું જ્ઞાન એમ વિવિધ બાબત. વિચારાઈ છે.
ટીકા-મલયજુસૂરિએ આ સંસ્કૃત ટીકાની શરૂઆત એક પધિથી કરી છે વળી પ્રત્યેક અધ્યાયને તે પણ એકેક પલ છે પાચમા અધ્યાયને અંતે ત્રણ વધારાના પડ્યો છેટીકામાં વિવિધ અપાયાં છે એથી એનું મહત્વ વધ્યું છે.
–હી. ૨.
