________________
જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યને ઈતિહાસ
-
-
-
[૧૦] ગણિતશાસ્ત્ર જૈન કૃતિ (લ. વિ. સં. ૯૦૦-લ, વિ. સં. ૧૪૦૦) ગણિતશાસ્ત્રને અગેની આ કૃતિ પૈકી છ ના કતાં જૈન છે અને એ છએ કતિ સંસ્કૃતમાં છે એમ માની લઈએ તે પાટીગણિતની ચાર અને ક્ષેત્રગણિતની બે કૃતિ છે એમ કહેવાય. આ બધી કૃતિઓમા લ વિ. સ. ૯૦૦માં રચાયેલ ગણિતસારસંગ્રહ વિશેષતા ધપાત્ર છે. એ પૂર્વે વિદ્યાવારિધિ ઉમાસ્વાતિ જેવા જૈન ગણિતજ્ઞો થઈ તે ગયા છે પણ એમની કઈ સ્વતંત્ર કૃતિ હજી તે મળી આવી નથી.
જૈન ભૂગોળ અને ખગોળ જતાં ગણિતની અને ખાસ કરીને ક્ષેત્રગણિતની મહત્વની કૃતિઓ સર્જાવાની આશા છે રખાય, પણ કોણ જાણે કેમ એ દિશામાં વિકમની ચૌદમી સદી પછી અંધકારપટ છવાય હોય એમ લાગે છે. આજે ડાક પણ જૈન ગ્રહસ્થ ગણિતની વિવિધ શાખાના સારા જાણકાર છે પણ એમાં સંસ્કૃત ગ્રંથ રચે તેવા તેને કેઈક જ છે ને? આથી અત્યારે તે ગણિતશાસ્ત્રની વિવિધ શાખાઓ ઉપર પ્રકાશ પડતી સબળ સંસ્કૃત કૃતિ રચાય એ સંભવ બહુ જ ઓછો છે.
[૧૧] નિમિત્તશાસ્ત્રઃ ૪૯ જૈન કવિ “ (લ. વિ. સં. ૧૭૫– લ. વિ. સં. ૧૭૫૫) નિમિત્તશાસ્ત્ર સંબંધી જૈન કૃતિઓને આપણે આ વિભાગમાં વિભક્ત કરી શકીએ. (૧) જ્યોતિષ (ફલાદેશ), (૨) સામુદ્રિક, (૩) શમન () સ્વન, (૫) રમલ, (૬) અગવિદ્યા, (૭) પ્રશ્નવિચાર અને (૮) પ્રકીર્ણ, આ વિભાગની કૃતિઓની સંખ્યાં અનુક્રમે નીચે પ્રમાણે છે –
૯૧૬, ૪, ૮, ૯, ૩, ૨, ૪ અને ૨. ૮૮ ગણિતસાર અને ગણિતક્લિક એ બે તે અજૈન કૃતિ છે. ૮૯ સિદ્ધપતિ જનની ગણિતને અગેની કૃતિ હોય એમ લાગે છે
૯૦ પ્રશપ્રકાશ એ વિચારની તિ હોય તે આ સંખ્યા ૧૫ની અને વિચારની કૃતિઓની સંખ્યા પાચની ગણાય
