Arya Saptashati

SR No.: 010835
Original Sutra Author: N/A
Author: Govardhanacharya, Vasudev Lakshman Sharma
Publisher: Pandurang Javji
Publication Year: 1934
Total Pages: 284
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 14 MB

Page 91

आर्यासप्तशती।
गुणाभिज्ञमीरुकुलजनायिकानामेवान्यानवलोकनीयतासंपादकपटावगुष्ठनमुचितम्, न त्वन्यासामपीति कश्चिद्वक्ति
कूपप्रभवाणां परमुचितमपां पट्टबन्धनं मन्ये ।
याः शक्यन्ते लब्धं न पार्थिवेनापि विगुणेन ॥ १६४ ॥ . कूपेति । या विगुणेन रजुशून्येन । पक्षे गुणरहितेन । पार्थिवेनापि पृथिवीविकारकलशादिनापि । पक्षे राज्ञापि । एवं च धनादिलोभशून्यत्वं नायिकासु व्यज्यते । प्राप्तुं न शक्यन्ते तासां कूपप्रभवाणाम् । एवं च गम्भीरत्वं तेन च दुष्प्रापत्वं ध्वन्यते । अपां जलानाम् , पट्टस्य सारिण्या बन्धनम् । पक्षे सर्वाङ्गीणाच्छादकवस्त्ररचनं परमुचितं मन्ये । यद्वात्यन्तलज्जावत्तयाच्छादनादिकारिणी कश्चिद्वक्तिएवं चेतस्ततो द्रव्यादिलोमेन गमनादिशालिन्याः किं तव गोपनमिति व्यज्यते ॥ खण्डिता नायिका नायकं वति
कररुहशिखानिखात प्रान्ता विश्रान्त रजनिदुरखाप ।
रविरिव यन्त्रोल्लिखितः कृशोऽपि लोकस्य हरसि दृशम्॥१६५॥ करेति । नखाग्रनिखात बहुतरनखक्षतशालिन् , भ्रान्त्वा। इतस्ततो गत्वे. त्यर्थः । पक्षे मेहं प्रदक्षिणीकृत्य । विश्रान्त । क्षणमात्रमिति भावः। रजन्यां दुरवाप । अन्यत्रासक्तत्वादिति भावः । पक्षे मेरोरुत्तरगमनात् । यत्रोल्लिखितो रविरिव कृशोऽपि । अपिना निस्तेजस्कत्वसमुच्चयः । लोकस्य । न ममेति भावः । लोकपदमनभिज्ञत्वं ध्वनयति । दृशं हरसि । एवं चैतादृशखरूपस्त्वमन्याभ्य एव रोचसे न मह्यमिति व्यज्यते। सूर्योऽपि तेजोबाहुल्येन वीक्षितुमशक्यस्त्वष्टा यत्रोल्लिखितोऽल्पतेजस्कतया लोकग्विषय इति भावः ॥ किमिति खखामिनं न सुखयसीति वादिनी कांचित्काचिद्वक्ति
किं करवाणि दिवानिशमपि लमा सहजशीतलप्रकृतिः।
हन्त सुखयामि न प्रियमात्मानमिवात्मनश्छाया ॥ १६६ ॥ किमिति । सह बाल्यतः । पक्ष उत्पत्तित इत्यर्थः । जाता, शीतला शान्ता। पक्षे यथाश्रुतम् । प्रकृतिः खभावो यस्याः सा । एवं च सर्वदा मधुरक्चनशालित्वं व्यज्यते । दिवानिशमपि लगा । सेवार्थमिति भावः । अहमात्मनः खस्य छायात्मानमिव प्रियं हन्त खेदे न सुखयामि । किं करवाणि । एवं च यथा सर्वदा निकट