________________
सवचिन्तामणे
नयात् । किन्तु कथमच तत्वनिर्णय इति जिज्ञासा फलं, तथाच प्रकृतसाध्य-हेत्वोः किं तत्त्वमिति जिज्ञासानिका व्याप्ति-पक्षधर्मातापस्थितिः प्रकरणसमः। न घनुपस्थिते प्रतिपक्षे एकस्माजिज्ञासा, किन्तु निर्णय एव। अथ ज्ञातुमिच्छा जिज्ञासा सा च ज्ञानेष्टसाधनताज्ञानात् संशयाद्देति कथं तेन विना
वानियमादित्यर्थः, तथाच दोवहिव्याप्य व्यत्ववान् वयभावव्याप्यसत्तावांश्च इत्यादिप्रतिपक्ष हेत्वोः स्वमाध्यव्यतिरेकोन्नयनोपथिकव्याप्तिविरहान तयोविरुद्धेन्तर्भावः, 'संशय इति माध्यस्थेत्यादिः, 'प्रत्येकमिति विरोधिव्याप्ययोः प्रत्येकस्य सपक्ष-विपक्षोभयत्तित्वाधभावेन माध्य-तदभावयोः कोटिदययोः विशिष्टबुद्दाजनकत्वादित्यर्थः । तथाच नानैकान्तिकेऽन्तर्भावः । 'प्रश्तेति प्रकृतसाथसिद्धिजनकविषयतापत्रयोहयोः, 'कि तत्व' किं व्याप्यादिमत्तया प्रामाणिकमित्यर्थः, व्याप्तीत्यादिकन्तु स्वरूपकथनमाचं, निरुता जिज्ञासाजनकोपस्थितेरेव सम्यक्त्वेन तनिवेशस्थ व्यर्थलात् व्यायादेरननुगतत्वेनाव्याप्तिकरत्वाचेति ध्येयं । ननु माध्यमावस्य परामर्शोऽपि तादृशजिज्ञासाजनक इति तचातिव्याप्तिरत पार, 'न हौति, 'अनुपस्थिते' प्रमति, 'प्रतिपचे विरोधिपरामर्श, ‘एकमान्' माध्यस्यैव परामर्थात्, न तादृशौ जिज्ञासा किन्तु साध्यस्य निर्णय एवं विरोधिपरामर्शयोः सत्त्वे तु जिज्ञासासामय्या प्रतिब
