________________
तत्त्वचिन्तामणौ ।
मत्सया शायमानेन प्रतिरुहकार्यत्वं वा तवं,
माध्याभावव्याप्यवत्तापरामर्शनिष्ठविरोधिताव्यावत्ता याद्या तेन नासम्भवः । न चैवं माध्य-तदभावव्याप्यवत्तापरामर्शयोरेकत्र प्रामाण्यनिश्चये अपरच च तदिरहेऽपि मत्प्रतिपक्षव्यवहारापत्तिः विरोधिबोधासमवहितत्वस्येव प्रामाण्यग्रहासमवहितत्वस्यापि निवेशे माध्यतदभावव्याप्यवत्तापरामर्शयोरुभयचैव प्रामाण्यग्रहदशायामपि सत्प्रतिपक्षितव्यवहारानुपपत्तिरिति वाच्यं। तादृशपरामर्शयोरुभयत्र प्रामाण्ययह इव एकत्र प्रामाण्यग्रहे अपरत्र च तदरहेऽपि सत्यतिपक्षितव्यवहारस्येष्टत्वात् ।। अथैवं “ममानबलौ हि सत्प्रतिपक्षौ न तु होनबलाधिकबलौ(१) । न हि भवति तरचुः सत्प्रतिपक्षो परिणशावकस्थ” ॥ इति मत्प्रतिपक्षस्थलोयटीकाकारग्रन्थविरोध:(र) 'तरचुः' मृगादनापरनामा क्षुद्रव्याघ्रविशेषः, तथाच कथमष्टापत्तिरिति चेत्, न, प्रामाण्यग्रहस्य बलवाभावात् सत्यग्टहीताप्रामायकविरोधिपरामर्श ग्टहीतप्रामाण्यकादपि तद्व्याप्यवत्तापराम
दिनुमित्यनुत्पादात् परन्तु अप्रामाण्ययहाभाव एव बलं एकत्राप्रामाण्यग्रहे यत्र न तद्ग्रहः तस्मादनुमित्युत्पादात् । न चैवं माध्यनदभावव्याप्यवत्तापरामर्मयोरुभयचैवाप्रामाण्यग्रहे मत्प्रतिपक्षता न स्थात् प्रामाण्ययहाभावस्य बलतया बलवत्त्वाभावात् इति वाच्यं । इष्टत्वादिति भावः। (१) न वृत्तमशीनवलाविति ख० । (२) टीकाविरोध इति ख।
