________________
विरसिद्वान्तः। साध्यवत्तित्वानधिकरणधर्मत्वं वा तवं न. व्यतिरेक्यतिव्याप्तिः, तब साध्याप्रसिया तथा धानविरहात्, असाधारणे च सकर एन अनेनापि रूपेण तस्य दोषत्वात् । न च साध्यवत्तित्वे सति वृत्ति: अन्यथा माध्यत्तित्वांशमाचग्रहस्थापि विरोधित्वेन तहटितस्य() हेत्वाभामत्वासम्भवादिति(२) ध्येयं । मध्यववृत्तित्वानधिकरणवमिति, वृत्तिमत्त्वे मतौत्यत्राप्यनुषञ्जनौयं, पूर्वत्र माध्यववृत्तित्वात्यनाभावोऽत्र तु तदधिकरणत्वात्यन्ताभाव इति भेदः, (२) 'माध्याममानाधिकरणधर्मावमिति साथममानाधिकरणभिन्नत्वे मति वृत्तिमत्त्वमित्यर्थः, विशेष्य-विशेषणभावभेदात्() अत्यन्तान्योन्याभावभेदाच्च द्वितीयतो भेदः । ज्ञानातिव्याप्तिं निराकरोति, 'न चेति, ‘यतिरेक्यतिव्याप्तिः' व्यतिरेकिणि माध्यवत्तित्वज्ञानाभावेन माध्यवदवृत्तित्वज्ञानापत्तिः, ‘माध्याप्रमिद्येति, इदमुपलक्षणं कदाचित्तथा ज्ञानेऽपि क्षतिविरहाच्च । नन्वेवं नित्यः शब्दः शब्दत्वात् इत्यमाधारणस्थापि विरुद्धत्वापत्तिरित्यचेष्टापत्तिमाह, 'माधारणे चेति, 'मकर एव' विरुद्धाभेद एव, ‘दोषत्वात्' दुष्टत्वात् । 'न चेति, 'ज्ञानात्' ज्ञापकात्, 'तेन विना' माध्याभाववगामित्वज्ञानेन विमा, (१) तटितस्य वृत्तिमत्त्वघटितस्येत्यर्थः, तथाच विरोधितायामनुप
योगिभागस्य न हेत्वाभासघटकत्वमिति भावः । (२) तस्यापि हेत्वाभासत्वसम्भवादितौति ग०। (३) अखण्डाभावघटकतया नाधिकरणत्वांशस्य, वैयर्थमिति ।. (8) विशेषण-विशेष्यभावभेदादिति यः ।
108
