________________
अनुपसंहारिसिद्धान्तः।
१ रतेनानुपसंहारित्वप्रतिसन्धाने यदि व्याप्तिग्रहस्तदानुमितिरेव सदभावे व्याप्यत्वासिबिरेवेति निरस्तमुपजीव्यत्वादिति।
इति श्रीमहशोपाध्यायविरचिते तत्वचिन्तामणौ अनुमानाख्य-दितीयखण्ड अनुपसंहारिसिहान्तः ॥॥
अनुपसंहारित्वव्यवहारविरुद्धमेवेत्यर्थः, तथाच व्यवहारौपथिकभिरकावलक्ष्यमेव तदिति भावः। एतेनेति 'निरस्तमित्यनेमान्चयः, अनुपसंहारित्वस्य दोषरूपस्य 'प्रतिसन्धाने' निश्चये, यद्यनुपसंहारित्वां भ्रमत्वज्ञानादिवशात् हेतौ व्याप्तिनिश्चय इत्यर्थः, 'तदानुमितिरेवेति, तथाचानुमित्वविरोधिवादमुपसंहारित्वस्य हेलाभामत्वायोग इति भावः । तदभावे' व्याप्तिग्रस्थाभावे, 'व्याप्यवामिद्धिरेव', अनुमित्यनुत्पत्तिप्रयोजिका म लनुपसंहारिवमिति भावः । 'उपजीव्यत्वादिति व्याप्तिज्ञानस्यानु मित्युपजीव्यत्वादित्यर्थः, तथाचानुमितिविरोधित्वं न हेत्वाभासत्वं माधारण्याचव्याप्तेः किन्नु अनुमितेस्तदुपजीव्यज्ञानस्य चान्यतरविरोधित्वं तच्चानुपसंहारित्वेऽप्यचतमिति भावः ॥
इति श्रीमथुरामाथतर्कवागौश-विरचिते तत्त्वचिन्तामणिरहस्ये अनुमानाख्य-दितीयखण्डरहस्ये अनुपसंहारिसिद्धान्त रहस्यं सम्पूर्ण ॥'
सव्यभिचारपन्थः समाप्तः ॥०॥
106
