________________
अनुपसंहारितिज्ञाः । र साइच-त्रानाशस्य विरुद्धत्वासानदशायामनुपसंहारित्वेनेष्टत्वात् केवलान्वयिधमावच्छिन्नपक्षको वा सर्वमभिधेयं प्रमेयत्वादिति सङ्केतो न केवलान्वयौ पक्षताबच्छेदको निश्चितसाध्यवत्तित्वात् विप्रतिपत्त्या
नान्वयव्याप्तिधौः निरुक्तस्थानुपसंहारित्वस्य हेत्वाभामान्तरस्य च तचासत्त्वेन प्रतिबन्धासम्भवादत आह, 'सर्वस्येति, 'पक्षत्वे' मन्दिग्धसाध्यकत्वे, ‘दृष्टान्ताभावादित्यस्य न व्याप्तिग्रह इत्यादिः, तथाच माध्य-साधनयोः सहचारनिश्चयाभावप्रयुक्त एव तत्रान्वयव्याप्यग्रहो न त हेलाभासप्रयुक्त इति भावः । सहचारानिश्चयद्वाराऽनुपसंचारित्वस्य दूषकत्ववादिनां प्राचामपि सर्वपक्षकत्वं न तस्य दूषकतायां तन्त्रमित्याह, 'घटोऽनित्य इत्यादिना, 'इष्टत्वात्' इत्यस्य प्राच्यरित्यादिः, अस्माकन्तु साध्याभाववगामित्वेन तस्य साधारणत्वमेवेति भावः । दूषणोपयिकमनुपसंहारित्वं निरुच्य व्यवहारोपयिकं तदाह, 'केवलेति, केवलान्वयिधर्मण 'अवच्छिन' व्यापकं, 'पक्षत्व' साध्यवत्तया सन्दिह्यमानत्वं यत्र तत्त्वमर्थः, अवच्छिन्नान्तस्य व्यावत्तिमाह, 'सर्वमित्यादिना, “मद्धेतौ' सद्धेतत्वेन निर्णेयमाने, 'न पक्षतावच्छेदकः' न माध्यवत्तया मन्दिह्यमानत्वस्य अनतिरिक्तवृत्तिः, 'निश्चितेति माध्यवत्तया निश्चितवृत्तित्वादित्यर्थः, 'विप्रतिपत्त्या' सर्वमभिधेयं न वेत्याकारिकया, 'पक्षत्वे' सर्वस्य माध्यवत्तया मन्दिह्यमानत्वे, 'अनुपसंहार्यवेति अनुपसंहारित्वेन व्यवहाय्यमेवेत्यर्थः। ननु गगनवान् द्रव्यत्वादित्यादौ वृत्तिमत्त्वशन्यमायके
