________________
तत्त्वचिन्तामणौ
न। साध्यासामानाधिकरण्यं हि न साध्यानधिकरणाधिकरणत्वं साध्याधिकरणानधिकरणत्वं वा केवलाम्बयिनि यत्किञ्चित्साध्याधिकरणानधिकरणे धूमे चा
मात् अवच्छेदकत्वचाचान्यूनवृत्तित्वं तथाच साध्यवदवृत्तिमकलपदार्थाभाववत्त्वं यदधिकरणताया अन्यूनवृत्ति तत्त्वमित्यर्थः, यत्पदं हेतुपरं, अन्यूनवृत्तित्वं व्यापकनं, तच्च तत्ममानाधिकरणान्योन्याभावप्रतियोगितानवच्छेदकत्वं, प्रभावश्च साध्यवदवृत्तित्वावच्छिन्नप्रतियोगिताकोबोध्यः तेन वैशिष्य-व्यासज्यवृत्तिधर्मावच्छिन्नाभावं जलादिलक्षणतादृशतत्तत्पदार्थविशेषाभावश्चादाय नातिव्याप्तिः। इत्वधिकरणता पहेतुतावच्छेदकसम्बन्धेन बोध्या तेन धूमावयवादिमादाय नाव्याप्तिः। न च यस्यान्यूनवृत्ति तत्त्वमित्येवमेवास्तु किमधिकरणताप्रवेशेनेति वाचं । यथा मनिवेशे वैयर्थाभावात्। न च द्रव्यं मत्त्वादित्यादावतिव्याप्तिः वृत्तिमन्माचस्यैव कालिक-दैशिकविशेषणतान्य माध्यवन्महाकाल-दिगादिवृत्तित्वेन द्रव्यत्ववदवृत्तिरवृत्तिरेवार, तदभावस्य सत्ताधिकरणताव्यापकत्वात् । यदि चावृत्तेरपि कालदिग्वृत्तिवं तदा द्रव्यं पृथिवौत्वादित्यादावव्याप्तिः द्रव्यत्ववदहत्तेर प्रसिद्धेरिति वाच्यं । विशेषणताविशेषेण माध्यवदवृत्तीनां विशेषपताविशेषेणभावस्य विवक्षितत्वात् एतच्चानुगतमपौति दिक् ।
ननु केवलावयिनि साध्यवदत्तित्वं कुन प्रसिद्धमित्यत शाह
(१) प्रयत्ववत्तित्वेन वदत्तिरत्तिरेवेति गः ।
