________________
तत्वचिन्तामो
अन्यथा निगमनेनापि तदवारणात, न हि तत् विशेषदर्शनमनास्त्यैव तन्निवर्तकम्। सिद्धनिर्देशतया वारयतौति चेत्।न।स्वरूपमाषाभिधानात् साध्यत्वानुस्थिती तमादिति हेतुविभक्त्यनन्वयप्रसङ्गाच्चेति चेत्। न। व्यापर्य्यवसामात् निगमनाकाङ्क्षा तेषां नास्तीत्यर्थः । ननु साध्याभाववत्यबज्ञानसत्त्वे तादृशज्ञानसत्त्वेऽप्यनुमितिमामय्यसम्पादनात् तत्सम्पत्त्यर्थं निगमनाकाङ्क्षास्ति तेषामित्यत आह. 'विपरौतेति पक्षादेः माध्याभावादिमत्त्वशङ्कानिवृत्तेरपौत्यर्थः, 'तत एव' व्याप्ति-पक्षधर्मताविशिष्टलिङ्गप्रतिपादनादेवेत्यर्थः, 'तत एव' प्रतिज्ञाजन्यज्ञानादेव इत्यर्थ इति कश्चित्। 'निगमनेनापौति, अबाधितत्वादेरपदार्थतया निगमनेन तस्य बोधयितुमशक्यत्वादिति भावः । 'तत्' निगमनं, 'तनिवर्तक' विपरीतशानिवर्तकं, शकते, 'सिद्धनिर्देशतयेति मित्वविशिष्टस्य बोधकतया निगमनं विपरीतशङ्का वारयतौत्यर्थः । मित्वमत्र प्रमाणमिद्धत्वं वा, हेतु विभकिसाकाङ्क्षवरूपस्य माध्यस्थाभाववत्वं वा, हेतुजिज्ञासाविरोधिबोधविषयत्वं वा प्रथमे 'सूरूपमाचेति अयं तस्माद्वहिमानित्यादौ वङ्ग्यादिपदेन वड्यादिखरूपमावस्याभिधानादित्यर्थः । द्वितीये ‘माध्यत्वेति वयादौ हेतुविभक्तिसाकाङ्गत्वस्थानुपस्थितौ तस्मादित्यादिहेतुविभत्त्यर्थस्य वयादावनवयप्रसङ्गादित्यर्थः। शाब्दबोधमाचं प्रत्येवाकाजाधियः कारणत्वादिति भावः। तदभावेति तयो धितत्व-मन्प्रतिपतिनत्वयोः प्रभावबोधन इत्यर्थः, 'समौक्षितानिाहान्' अनुमिति
