________________
३८.
विभक्त्यन्तरावरुडस्यानन्वयादिति केचित् । तं । सतिसप्तमबलात् सामान्यवत्त्वस्य वाचकरणप्रत्यक्षत्वस्य च सामानाधिकरण्योपस्थिती 'विशिष्ट हेतुत्वाम्वयात् तथैव व्युत्पत्तेः न चयमथेऽस्मान्नावगम्यते इति ।
पवयवः ।
धूमसम्बन्धावृत्तित्वेन तत्रिष्टव्याप्यवच्छेदकावासम्भवात् अन्यथा धूमप्रागभावस्यापि हेतुता न स्यादिति दूषणं प्रत्युक्तं ।
मन्वेकविभक्त्यर्थान्वितसामान्यवत्त्वे (९) विभक्तयन्तरार्थहेतुत्वान्वये आकाङ्क्षाविरहात् कथं विशिष्टहेतौ हेतुलान्वय इत्याशङ्कते 'केचित्वित्यादि, 'सामान्यवत्त्व इत्यस्य शब्दानित्यत्वे साध्ये इत्यादिः, 'अपार्थकं' 'अनन्वितं (९), तथाच निश्चितानम्बयरूपापार्थकत्वमेव तस्य न न्त्रन्वयाबोधकत्वमित्यर्थः, विरुद्धविभक्त्यर्थवरुद्धे विभक्तयन्तरार्थान्वयबोधास्वीकारात् प्रकृते सप्तम्यर्थ सामानाधिकरण्यविशिष्टहेतौ हेतुत्वावये बाधकाभाव इत्याशयेन समाधत्ते, 'सतीति सतिपदसमभिव्याचतसप्तमौबलादित्यर्थः, ‘विशिष्ट इति सामान्यवत्त्वविशिष्टवायकरएकप्रत्यचत्व दूत्यर्थः, लिङ्गस्य हेतुतामतेनेदं, अन्यथा तु लचणयोपस्थिते तादृशप्रत्यचत्वस्य ज्ञाने हेतुत्वान्वयो द्रष्टव्यः । ननु सति
तम्याः सामानाधिकरण्यवाचित्वे घटे जातिमत्त्वमियतोऽपि घटविशिष्टजातिमत्त्वं प्रतौयेत इत्यतश्राह ' तथैव व्युत्पत्तेरिति पति
(१) नन्वेवं विभक्त्यर्थावर जे सामान्यवत्त्व विघ० । (२) अनुचितमिति घ० ।
·
