________________
तत्त्वचिन्तामणे
भावोऽपि तादृशोभयाभाववत्तया यावदन्तर्गतसात्तदधिकरणे ततदयोगोखकादौ तत्तत्मजातीयस्य वयादेरभावस्थासत्वानातिव्याप्तिः, इत्यच यावन्तस्तादृशोभयाभाववन्नोऽभावाः प्रत्येकं तत्तयतीनां सजातीयस्य समानाधिकरणस्य व्याप्यवृत्तेरभावस्य प्रतियोगित्वमव्यभिचारित्वमिति समुदितार्थनिष्कर्ष इति न कोऽपि दोषः इत्यखरमा दाह, 'प्रतियोग्यवृत्तिश्चेति तदवृत्तिधर्मो न तनिष्ठप्रतियोगिताया अवच्छेदक इत्यर्थः, तथाच व्यधिकरणधर्मावच्छिनातियोगिताकाभावस्यैवाप्रसिद्धत्वाद्ययोतमव्यभिचरितवमप्रसिद्धमिति भावः।
अजवस्तु केवलान्वयिनि माध्यस्थाभाव एवाप्रसिद्ध इत्यव्याप्तिरभिहितेति भ्रमेण तत्र यथाकथञ्चिद्रूपेण साध्याभावस्य प्रसिद्धिं दर्भयति, 'अथेति, समवायित्येति समवायित्वादिरूपेण वायत्वावृत्तिधर्मणेत्यर्थः । श्रादिपदासमवेतत्व-घटत्व-पटत्वादेवा॑च्यत्वावृत्तिधर्ममात्रस्य परिग्रहः । इदमुपलक्षणं वैशिष्य-व्यासज्यवृत्तिधावच्छिन्नवाच्यत्वाभावोऽपि द्रष्टव्यः। भ्रमं निराकृत्य दूषयति, 'तौति माध्यतावच्छेदकावच्छिन्नप्रतियोगिताकसाध्याभावववृत्तित्वं पदि व्यभिचारस्तदेत्यर्थः, 'तादृशभाध्याभावेति माध्यतावच्छेदकावचिनप्रतियोगिताकसाध्याभावववृत्तित्वत्वावच्छिन्नप्रतियोगिताकतरएमत्तित्वाभाव एव व्याप्तिः न तु माध्याभाववदृत्तित्वप्रतियोगिताकाभावमात्रमित्यर्थः माथाभाववहृत्तित्वमावस्य व्यभिचारत्वे मद्धतावतिव्याप्तिरतः माथाभाववदृत्तित्वप्रतियोगिताकाभावमात्रस्य व्याप्तिवेऽपि व्यभिचारिण्यतिव्याप्यापत्तेस्तौख्यात्साध्याभाववदृत्तित्वसामा
