________________
(.
तत्वचिन्तामणै
-
ज्यमित्या, पतिप्राथैरपनयमात्रस्य सौगतेदाहरणादिदयस्य मीमांसा प्रतिवादित्रयस्य परस्त्रयायिकविप्रविपत्ति-समयबन्ध-जिज्ञासावाक्य-क कोडारदृष्टान्सकमेण वाक्यदशकस्य न्यायत्वोपगमात् तेषां मतमता विशिष्यावयवान् दर्शयति, प्रतिज्ञा-हेतूदाहरणोपरय-निगमनानीति, न्यायावयवयोर्मध्ये, 'समलेति पक्षसत्त्वादिपवरूपैविशिष्ठस्य लिङ्गस्य ... पादकं वाक्यं इत्यर्थः, चव' समस्वरूपोपेतं लिङ्गमिति वाक्य एव, अति व्यामेरित्युपलक्ष केवलान्वयिस्थले विपक्षाप्रसिद्ध्या तत्माध्यकन्यायेऽव्यात रपि अश्या । 'किक्वित्यादि, पत्रानुमितिपदं यादृश-यादृशानुपूर्थवधि बवाक्ये नैयायिकानां प्रचतपक्ष-हेतु-साध्यकन्यायव्यवहारः तादृश-ताः शामुपूर्थवशिमाभावकूटसाध्यकानुमितिपरं, तयाच तादृशानुमितेः घरी मकारणीभूतो यो लिङ्गपरामर्शः तादृश-सादृशानुपूर्व्यवच्छिन्नाभावकूटव्यत्य प्यचटपदत्ववान् इत्याकारका परामर्शः, तस्य प्रयोजक तजनकव्यात. অলি লহ্ম য আল মুসা আল নজ্জলন্ধ নয় সন্ধানে जगकतावच्छेदकं वाक्यमित्यर्थः, घट इत्यानुपूर्थवच्छिन्नाभावस्य ज्ञान प्रति मकारतया मनकतावच्छेदकं घट इत्यानुपूर्थवच्छिन्नवाक्यमपीति तत्रातिकार मेवारणाय प्रयोजकान्तं शाब्दज्ञानस्य विशेषणं न च यादृश-यादृशानु वच्छिन्ने न्यायव्यवहारतादृश-तादृशानुपूर्व्यवच्छिन्नाभावकूटवत्ताबुद्धि तावच्छेदकीभूतानुपूर्वी विशिकवाक्यत्वमेव न्यायत्वं कुतो लघुवरंग तन्निरल इति वाच्यम् । खतम्लेच्छस्य नियन्तुमशक्यत्पात् इति जागदीशी व्याख्या ।
केचित्तु धनुमितिकारणपरामर्शनिष्ठ कार्यतानिरूपितशाब्दत्वव्याप्यधर्मावश्विकारणतावच्छेदकीभूता या विषयता तदवच्छिन्नकार्यतानिरूपिता या यविधिज्ञावत्तिजनकता तदवच्छेदकीभूतविषयितानिरूपकवर्णस मुदायत्वं न्यायत्वं अतो न कुत्राप्यतिव्याप्तिः परामर्श प्रति न्यायजन्यशाब्द बोधस्य तादृशशाब्दादेन हेतुत्वोपगमात् व्यभिचारखाव्यवहितोत्तरत्वादिनिवेशेन वारणीयः, केवलोपनयजन्यपरामस्थक्षे च उपनयनन्यशाब्दबो