________________
४५. . तत्वचिन्तामो
इति श्रीमहाशोपाध्यायविरचिते तत्त्वचिन्तामणौ अनुमानखण्डे सिंह-थाप्रोक्तव्याप्तिलक्षणम् ।
भायाधिकरणप्रतियोगिकभेदमाचं तदा वहिमान् धूमादित्यत्र यत्किञ्चिद्वयनधिकरणे पर्वतादौ वर्तमाने धूमेऽप्यसिद्धमित्यर्थः । अव्यर्थकचकारात् केवलान्वयिसमुच्चयः, तथाच व्यापकाभावाद्थायीभूतं तदुभयलक्षणमपि तदुभयचामिद्धमिति भावः। 'साध्यामधिकरणनधिकरणत्वमिति यथाश्रुतन्तु न माछते यथोकसपएदवस नवरूपत्वाभावादिति ध्येय) ।
इति श्रीमथुरानाथतर्कवागौशविरचिते तत्त्वचिन्तामणिरहस्ये अनुमानखडे व्यान्निवादे सिंह-याघ्रोकच्याप्तिलक्षणरहस्यम् ।
(९) भट्टाचार्य्यानुयायिनस्तु तदुभयमपि तदुभयशक्षणवाक्यपि, 'वाध्यानधिकरणाधिकरणत्व' साध्यानधिकरणाधिकरणत्वबोधजनक, साध्याधिकरणत्वसामान्यामावत्तित्वामाव-साध्यवसामान्यमिवत्तित्वाभावाग्यवरपोधमनकमिवि यावत्, 'तच' तादृशान्यतरामाववत्वच, 'तत्र' केवनाचयिताध्यके, 'बसिमित्यन्धयः, साध्याधिकरणत्वसामान्याभावामति. शत्वादिति भावः। ननु तदुभयवाक्यं न यथोक्लान्यवरामावबोधनमक, पपि तु साध्याधिकरणत्वप्रतियोगिकाभाववत्तित्वसामान्यामाव-साध्यबवतियोगिकभेदवत्तित्वसामान्याभावान्यतरपोधजनकमेव साध्याधिकारणवपतियोगिकाभाव-साध्यवतियोगिकभेदौ च केवलान्वयिनि नापसिद्धावियत पार, 'यत्किचिदिति, शेष पूर्ववदिति प्राङः । इति खधिशिनाखदेविका पाठः।