________________
तत्वचिन्तामो
प्रभवति, अतिप्रसङ्गात्। मैवम् । यथोक्तसामग्रीजनितसंशयवानेवं तर्कयति योग्यानुपलब्धिगृहीतो गृहाभावइति तनिश्चयः सुदृढ़इति जीवननियमग्राहकयारेक बाध्यं विरुद्धयोरप्रमाणत्वात् तदिह मरणं कल्पयित्वा जीवनग्राहक बाध्यतां नोवा वहिःसत्त्वं कल्पयित्वा एहनियमग्राहकं तब वहिःसत्त्वकल्पने गृहनियमग्राहकमावबाधा, मरणकल्पने तु शतवर्षजीवी देवदत्तः
स्तत्संभय एवेत्यत आह, जौवनेति, जीवन-मरणयोः' जीवित्व-तदभावयोः, 'संशयेति, ग्रहान्यावृत्तित्वसंशयतोऽवैलक्षण्यादित्यर्थः । 'एक' सहान्यावृत्तित्वज्ञानं, 'बलौयः' निश्चितप्रामाण्यकं, 'अपरं' प्रतवर्षजौविवज्ञानं, 'श्रवलं' रहौताप्रामाण्यक, एकेनेति शतवर्षमध्ये ग्रहनिष्ठाभावप्रतियोगित्वेन निश्चितस्य देवदत्तस्य ग्टहान्यावृत्तिवनिश्चयेनेत्यर्थः, 'अपरस्य अपरविषयीभूतस्य प्रतवर्षजीवित्वस्य, 'बाधः' प्रभावनिश्चयः, प्रतवर्षमध्ये ग्टहासत्त्वे मति सहान्यावृत्तेः मतवर्षजौविवाभावनिययादिति भावः। 'न मंशय इति न प्रतवर्षजीवित्वसंभव इत्यर्थः, 'अवधारितमिति निषितमित्यर्थः, ग्टहान्यावृत्तित्वञ्च मन्दिग्धमित्यपि बोध्यं, 'यहाभावः' ग्टहेऽभावः । नन्वेवमेव वक्रव्यमित्यत आह, 'एवञ्चेति, 'जीवित्वे मतौति एतच्छतवर्षमध्ये सहनिहाभावप्रतियोगिखादित्यर्थः, 'यतिरेकिणेति, रदमुपलक्षणं देवदत्तभिने मैचादौ साध्य-हेतनिश्चयदमायामन्वयिनापि सम्भव
