________________
पर्यापत्तिः। शतवर्षजीवी गृह एवेतिनियमहयस्यापि बाधा स्यात्, तदाह जीवनवाधे तन्नियमबाधस्यावश्यकत्वादिति । किञ्च अद्य जीवति श्वो जीविष्यतीत्यादिबहुतरक्षणलव-मुहर्तादिसमयोपाधिनियतं जीवनमुपलब्धमिति तहाधे बहुतरव्याप्तिबाधः, देवदत्त-तदवयवगृहसत्वव्याप्तिश्चाल्पा तथा प्रभावस्वरूपमरणापेक्षया बहिःतौति बोध्यं, 'लिङ्गेति, अग्रे 'कल्पना चेति चकारो यत इत्यर्थे, यतो लिङ्गविशेषणजीवित्वसंगये वहिःसत्त्वकल्पना नास्त्येवेत्यर्थः । 'प्रमाणद्वयेति निश्चयदयविषयकप्रामाण्यसंशयमित्यर्थः, 'जीवनसंशयमिति जीवन-ग्रहान्यावृत्तित्वयोः संशयमापाचेत्यर्थः, तन्निश्यायेति, ग्टहान्यावृत्तित्वनिश्चयस्यैव वहिःसत्त्वसंशयत्वादिति भावः। 'अतिप्रसजादिति सर्वचैव तत्संशयोत्तरं तनिश्चयापत्तेरित्यर्थः, पूर्वं तसंशयस्य तदुपपादकनिश्चयहेतुत्वे सर्वत्रैव तत्संभयानन्तरं तदुपपादककल्पमापत्तिरित्युक्तं, अच तु तत्संगायकस्यैव तनिश्चयहेतुत्वे सर्वत्र तत्संशयानन्तरं तनिश्चयापत्तिरित्युच्यते इति न पौनरूत्यं । यद्यपि यथोकसामग्रौप्रभवसंशयसहकारेण तत्संगायकस्य तनिश्चयहेतुत्वाभ्युपगमाबातिप्रसङ्गः, तथापि स्फूटत्वात् तदनुपेक्ष्य एकमेव समाधानं उभचाह, 'मैवमिति, ‘एवं तर्कयतौति एवं लाघव-गौरवतर्कमवतारयतीत्यर्थः, योग्यानुपलधौति लाघव-गौरवज्ञानशरौरं भवति, तथा च प्रतवर्षमध्ये ग्टहामति पुरुषे गतवर्षजीवित्वं ग्टहान्यावृत्तिलच्च दयं विरुद्धमिति भावः । ‘मरणं कल्पवित्वेति मरणमत्त्वेन जीवनज्ञान
