________________
तत्वचिन्तामणौ
श्चितो न संशय इति। अथ जीवननियमग्राहकप्रमाणयार्यदि च तुल्यबलत्वमवगतं व तर्हि वहिःसत्त्वकल्पना विशेषदर्शनविरहात्, कल्पने वा प्रमितजीवननिर्वाहकवहिःसत्त्ववद्गृहनियमनिर्वाहकमरणस्याप्युचितत्वेन तत्कल्पनापि स्यात् जीवन-मरणयोः संशयाविशेषात् । अथ तयोरेकं बलौयोऽपरमबलं तदैकेनापरस्य बाध एवेति न संशयः तस्माद्यच शतवर्ष
क्षणशक्रिमत्त्वेनैव वेति । 'किञ्चेत्युक्तदोषमुद्धरति, 'श्रत एवेति पथोक्रसामग्रौप्रभवसंशयस्य कल्पनाङ्गत्वादेवेत्यर्थः, 'मृत-जनिष्यमानपोरिति मृतत्व-जनिष्यमानत्वेन निश्चितयोरित्यर्थः, 'यहाभावनिश्चयः' ग्टहासत्त्वनिश्चयः, 'यथोक्तति यथोकरूपेण जौवित्वसंशयं जनयतीत्यर्थः।
केचित्तु 'जीवनसंशयस्येति यथा कथञ्चित् जीवनसंशयस्येत्यर्थः, 'मृतेऽपौति, वधिमत्त्वनिश्चयाभावोऽसिद्ध एवेति भावः। एतेन दूषणद्वयमेव निराकृतं । ननु तथापि मुंतत्वादिना निश्चिते रहासत्वनिषयः वहिःसत्त्वं न कल्पयतौति श्रत पाह, 'श्रत एवेति, अर्थस्नुपूर्ववदित्याः ।
मनु जीवित्वनिधये प्रामाण्यसंभयात् जीवित्वसंशय इव योग्यासुपरधिजनितग्टहाभावनिश्चयेऽपि प्रामाण्यसंशयात् कथं न ग्टहाभावसंभय इत्यत पाह, 'ग्टहाभावश्चेति, तथाच तच योग्यानुपल
