________________
२९६
तत्त्वचिन्तामणे
गयोबलाबलानिरूपणाहहिःसत्वकल्पनं विना नियमइयविषयकसंशयं जनयित्वा जीवति न वेति संशयमापाद्य जीवनसंशयापनुत्तये जीवनोपपादक वहि:सत्वं कल्पयतीति यथोक्तसामग्रानन्तरं वहिरस्तौति प्रतीतेः तवान्वय-व्यतिरेकाभ्यां संशयहारा गृहाभावः तदत्यादितनियमहयविषयकसंशयो वा करणं जीव
चानुमितिमामयौजन्यवादित्येव सम्यक् , यथामनिवे) वैयर्थाभावात्(१) । अर्थापत्तिशब्दवाच्यं ज्ञानं अनुमितिभिन्नं न वेति विप्रतिपत्तिः, यदा व्यतिरेकव्याप्तिज्ञानं व्यतिरेकव्याप्यविषयकानुमितिभिवप्रमितिकरणं न वेति विप्रतिपत्तिः, व्याप्तिविशिष्टबुद्धेः व्याप्तिजानानुव्यवसायस्य च वारणय व्यतिरेकव्याप्यविषयकेति ।
प्रचाभिनवमीमांसकाः श्टणोमौत्यनुभवसिद्धशाब्दत्वादिजातिवत् अर्थादापादयामौत्यनुभवमिद्धमपत्तित्वमपि जातिविशेषः सिद्ध्यति। मच व्यतिरेकव्याप्तिज्ञानजन्यानुमितित्वमेव तद्विषय इति वाच्यं । अमनुगतत्वाद्विलम्बोपस्थितिकत्वेन तदुपस्थिति विनापि तादृशानुगतमतेर्जायमानत्वात्। अथास्तु . अर्थापत्तित्वनामा जातिविशेषः, स चानुमितित्वव्याप्य एव । न च तस्य तद्व्याप्यत्वे मानाभावः,
(१) अनुमितिसामग्रौभिन्नसामग्राजन्यत्वे सति जन्यत्वादिति हेतोरनु.. मितिसामग्रोअन्यत्वटितत्वाभावात् न व्यर्थविशेषणघटितत्वमिति ', भावः। . .
