________________
केवलव्यतिरेक्यनुमानं ।
छरौरे साध्यत इति चेत्, यदि सात्मकत्वमात्मसंयोगवत्वन्तदा घटादा तदस्तौति तताहेतुव्यावृत्तावसाधारण्यं, ज्ञानसमानाधिकरणज्ञानकारणीभूतसंयोगाश्रयकार्यत्वं सात्मकत्वं शरीरात्मसंयोगस्य ज्ञानकारणत्वात् श्रात्म-मनसास्तथात्वेऽप्यकार्यत्वादिति चेत्। न। शरीरादन्यचासिद्धेः, तत्र प्रसिद्धौ सिद्धसाधनात् । इच्छाया असमवायिकारणसंयोगावच्छेदकत्वस्याभावो दित्यर्थः । शकते, 'ज्ञानेति, चक्षुःसंयोगाश्रयत्वेन घटादेः सात्मकत्ववारणाय 'ज्ञानसमानाधिकरणेति, श्रात्म-घटादिसंयोगादिमादाय तद्दोषतादवस्यमतः 'ज्ञानकारणेति, तादृशसत्त्वादेर्घटादौ मत्त्वात् तद्दोषतादवस्थ्यमतः 'संयोगेति, श्रात्म-मनमोर्वारणाय 'कार्यत्वमिति । न च प्राणेऽतिप्रसङ्गः, श्रात्म-प्राणसंयोगस्याहेतुत्वादिति वक्ष्यमाणत्वादिति भावः । 'गरौरादन्यत्रेति, न च राहोः शिरसि तत्प्रमिद्धिरिति वाच्यं । पक्षादन्यत्रापसिद्धेरित्यर्थात् चेष्टावत्त्वेन तस्थापि पक्षत्वात् । शङ्कते, 'इच्छाया इति, ‘दृष्टः' जातः, 'तड्यतिरेकइति स एव च मात्मकत्वमिति भावः । 'अप्रसिद्धमाध्यसंसर्गमिवेति, यद्यपि व्याप्तिज्ञाने साध्यसंसर्गस्गवश्यंभानात् कथं माध्यसंसर्गोऽप्रसिद्धः । न च निरधिकरणकसाध्यप्रमिया साध्याभाव-हेत्वभावयोर्व्यापकत्वग्रहसम्भवान्न मंसर्गप्रसिद्धिरावश्यकौति वाच्यं । माध्यतावच्छेदकावच्छिन्नमाध्याभावस्य व्याप्तिघटकत्वेन तद्भानावश्यंभावात् । न । तथापि अप्रमिद्धाभावसाध्यकव्यतिरेकिणि प्रसिद्ध एव माध्यसंसर्गी
