________________
केवणव्यतिरेक्यनुमान। सामग्र सत्यामप्यनुमितिविशेषसामग्रौविरवादनमित्यनुत्पत्तेः विशेषसामग्रीसापेक्षाया एव सामान्यसामग्रमा जनकत्वात् अन्वयि-व्यतिरेकिविशेषडयसामग्री च नास्येव ।
सहचारादित्यर्थः, 'अन्वये' माध्य-हेत, तत्र गम्य-गमकभाव इत्यथोऽनुसन्धेयः।
केचित्तु ननु केवलव्यतिरेकिथपि अन्वयव्याप्तिवानस्यैव हेतुत्वे पृथिवौतरेभ्यो भिद्यते इत्याचप्रसिद्धमायककेवलव्यतिरेक्यनुमितिन स्यात् माध्यस्याप्रमिया व्यापकसामानाधिकरण्यरूपान्वयव्याप्तिज्ञानस्थासम्भवात् तत्र । न च पृथिवीतरावृत्तित्वात्मकान्वयव्याप्तिज्ञानादेव तत्रानुमितिरिति वाच्यम् । केवलान्वयित्वग्रहदशायामसम्भवेन तज्ज्ञानस्थानुमित्यहेतुत्वादित्यत आह, 'यद्देति, न च माध्याप्रसिद्ध्या यतिरेकव्याप्तिज्ञानस्याप्यसम्भव इति वाच्यम् । अनुपदं स्वयमेवोपपादयिष्यमाणत्वात् इति व्याचक्रुः ।
खरूपयोग्यवे फलोपधायकत्वं मानमाइ, 'साध्याभावेति माध्याभावव्यापकसाधनाभावाभावस्य साधनस्य ज्ञानेनेत्यर्थः, 'साधनात्' अनुमितिजननात् । नन्वनुमित्युपधायकत्वमेव तत्रामिद्धमित्यतपार, 'व्यापकाभाव इति साध्याभावव्यापकस्य साधनाभावस्य प्रभावे माधने निश्चित इत्यर्थः, 'व्याप्याभावेति व्याप्याभावस्य माध्यस्यानुमितेरनुभवसिद्धबादित्यर्थः । नन्वेवमिति, ‘एवं' व्यतिरेकव्याप्तिपरामस्यैव तत्र हेतुत्वे, 'म मानुमितिरिति, स्यादिति शेषः, 'लिङ्ग
